
نمونه فرم ماده 5 قانون حمایت خانواده
ماده ۵ قانون حمایت خانواده، ابزاری قانونی است برای معافیت یا تقسیط هزینه های دادرسی در دعاوی خانوادگی، به ویژه برای افرادی که به دلیل عدم تمکن مالی، قادر به پرداخت این هزینه ها نیستند. این ماده به افراد کمک می کند تا با ارائه نمونه فرم دادخواست اعسار، از حق دسترسی به عدالت برخوردار شوند.
دسترسی به عدالت از اصول بنیادین هر نظام حقوقی عادلانه به شمار می رود. با این حال، در بسیاری از موارد، بار مالی ناشی از هزینه های دادرسی می تواند مانعی جدی برای احقاق حقوق شهروندان، به ویژه در حوزه های حساس نظیر دعاوی خانواده باشد. قانونگذار جمهوری اسلامی ایران با درک این چالش، تمهیداتی را در نظر گرفته است تا افراد کم بضاعت نیز بتوانند فارغ از محدودیت های مالی، به فرآیندهای قضایی دسترسی پیدا کنند. در این راستا، ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، نقش حیاتی در تسهیل این دسترسی ایفا می کند. این ماده، سازوکاری قانونی برای اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی در دعاوی مربوط به حوزه خانواده فراهم می آورد و به اشخاصی که توانایی مالی لازم برای پرداخت این هزینه ها را ندارند، امکان می دهد تا حقوق قانونی خود را پیگیری نمایند. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی در خصوص چگونگی اعمال این ماده قانونی، شرایط متقاضیان، مراحل عملی درخواست، و ارائه یک نمونه فرم دادخواست است تا مخاطبان بتوانند با آگاهی کامل از این حق قانونی خود استفاده کنند و از سردرگمی های حقوقی پیشگیری شود.
ماده 5 قانون حمایت خانواده چیست؟ تفسیر جامع و دقیق
ماده ۵ قانون حمایت خانواده مصوب 1391/12/01 به شرح زیر است:
ماده 5: در صورت عدم تمکن مالی هر یک از اصحاب دعوا، دادگاه می تواند پس از احراز این امر و با توجه به اوضاع و احوال، وی را از پرداخت هزینه دادرسی معاف یا پرداخت آن را به زمان اجرای حکم موکول نماید. همچنین در صورت اقتضاء، می توان با تقسیط آن موافقت کرد.
تبصره: افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان سازمان بهزیستی کشور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می باشند.
این ماده قانونی، ستون فقرات حمایت از دسترسی به عدالت مالی برای افراد درگیر در دعاوی خانواده است. در ادامه به تفسیر بند به بند این ماده می پردازیم:
- «عدم تمکن مالی»: مفهوم محوری در ماده 5 است که به معنای ناتوانی فرد در پرداخت هزینه های دادرسی به دلیل نداشتن دارایی کافی یا درآمد لازم است. این مفهوم باید از سوی متقاضی اثبات شود، هرچند که نحوه اثبات آن در دعاوی خانواده نسبت به اعسار عمومی، تسهیل شده است.
- «احراز این امر و با توجه به اوضاع و احوال توسط دادگاه»: این بخش نشان می دهد که تشخیص نهایی عدم تمکن مالی بر عهده قاضی دادگاه خانواده است. برخلاف دعاوی اعسار عادی که نیاز به تشریفات دادرسی طولانی و حکم اعسار جداگانه دارد، در دعاوی خانواده، دادگاه می تواند در وقت فوق العاده و با تحقیقات لازم، صرفاً این امر را احراز کند. این رویه، فرآیند رسیدگی را به میزان قابل توجهی تسریع می بخشد.
- «معاف یا پرداخت آن را به زمان اجرای حکم موکول نماید. همچنین در صورت اقتضاء، می توان با تقسیط آن موافقت کرد»: این قسمت، گزینه هایی را که دادگاه می تواند در خصوص هزینه دادرسی اتخاذ کند، مشخص می کند. معافیت کامل، تأخیر در پرداخت (موکول کردن به زمان اجرای حکم) و تقسیط هزینه ها، سه راهکاری هستند که دادگاه می تواند بر اساس اوضاع و احوال پرونده و متقاضی، انتخاب کند.
محدوده شمول ماده 5 صرفاً به هزینه های دادرسی محدود می شود و شامل محکوم به (مانند مهریه یا نفقه) نمی شود. این یک تفاوت اساسی با اعسار از محکوم به است که در بخش های بعدی به تفصیل به آن خواهیم پرداخت. در واقع، امتیاز ماده 5 در مقایسه با اعسار عادی از هزینه دادرسی، در ساده سازی و تسریع روند احراز عدم تمکن مالی است که نیاز به دادرسی مستقل و پیچیده را از بین می برد.
شرایط و متقاضیان: چه کسانی می توانند از ماده 5 قانون حمایت خانواده استفاده کنند؟
استفاده از ماده 5 قانون حمایت خانواده منوط به وجود شرایط خاص و احراز وضعیت مالی متقاضی است. این ماده به منظور حمایت از اقشار کم توان جامعه در دسترسی به مراجع قضایی خانواده طراحی شده است.
اشخاص ذینفع و شرط عدم تمکن مالی
هر یک از اصحاب دعوای خانواده، اعم از خواهان (شروع کننده دعوا) یا خوانده (طرف مقابل دعوا)، می توانند در صورت عدم تمکن مالی، از امتیازات این ماده بهره مند شوند. برای مثال، زوجه ای که برای مطالبه مهریه، نفقه یا طلاق دادخواست می دهد و توانایی پرداخت هزینه های دادرسی را ندارد، می تواند درخواست اعمال ماده 5 را مطرح کند. همچنین، زوجی که در مقام خوانده در یک دعوای خانوادگی قرار گرفته و ملزم به پرداخت هزینه دادرسی شده است، می تواند از این تسهیلات استفاده نماید.
شرط اصلی و اساسی برای بهره مندی از این ماده، اثبات عدم تمکن مالی است. این به معنای آن است که فرد باید نشان دهد که دارایی و درآمد وی برای تأمین زندگی روزمره کافی نبوده و یا به اندازه ای نیست که بتواند هزینه های دادرسی را پرداخت کند. این اثبات می تواند از طریق ارائه مدارک و مستندات مختلفی صورت گیرد که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد.
معافیت های قانونی خودکار
تبصره ماده 5 قانون حمایت خانواده، برخی اشخاص را به صورت خودکار و بدون نیاز به احراز عدم تمکن مالی توسط دادگاه، از پرداخت هزینه های دادرسی معاف کرده است. این اشخاص عبارتند از:
- افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)
- مددجویان سازمان بهزیستی کشور
این افراد تنها با ارائه گواهی یا کارت شناسایی معتبر از نهادهای مذکور، می توانند از معافیت از پرداخت هزینه دادرسی بهره مند شوند.
نحوه احراز عدم تمکن مالی توسط دادگاه
یکی از مهمترین امتیازات ماده 5، نحوه احراز عدم تمکن مالی توسط دادگاه است. برخلاف دعاوی اعسار عادی که نیاز به تقدیم دادخواست اعسار، تعیین وقت رسیدگی، و تشکیل جلسه دادرسی مستقل با حضور شهود دارد، در دعاوی خانواده، دادگاه می تواند بدون تشریفات دادرسی عادی اعسار، در وقت فوق العاده و با انجام تحقیقات لازم (مانند استعلام از مراجع مربوطه یا تحقیق محلی)، عدم تمکن مالی متقاضی را احراز کند. این امر به شدت از پیچیدگی ها و زمانبر بودن فرآیند می کاهد و به رسیدگی سریع تر در دعاوی خانواده کمک می کند.
مراحل عملی درخواست اعمال ماده 5 قانون حمایت خانواده
برای بهره مندی از تسهیلات ماده 5 قانون حمایت خانواده، رعایت یک سری مراحل عملی ضروری است. آگاهی از این مراحل به متقاضیان کمک می کند تا درخواست خود را به درستی و با حداقل مشکلات پیش ببرند.
زمان مناسب برای تقدیم درخواست
درخواست اعمال ماده 5 می تواند در دو زمان اصلی تقدیم شود:
- همراه با دادخواست اصلی: بهترین زمان برای تقدیم درخواست اعسار از هزینه دادرسی، همان زمان تقدیم دادخواست اصلی (مانند دادخواست مطالبه مهریه، نفقه یا طلاق) است. در این حالت، متقاضی می تواند در متن دادخواست اصلی یا در یک دادخواست جداگانه اما همزمان، درخواست اعسار خود را نیز مطرح کند. این امر باعث می شود که دادگاه پیش از شروع رسیدگی به ماهیت دعوا، به موضوع هزینه دادرسی رسیدگی و تعیین تکلیف نماید.
- در اثنای دادرسی: اگر به هر دلیلی، متقاضی در ابتدای امر درخواست اعسار نداده باشد، می تواند در طول جریان رسیدگی به دعوای اصلی نیز، درخواست خود را به دادگاه ارائه دهد.
مرجع صالح برای رسیدگی
مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست اعمال ماده 5 قانون حمایت خانواده، دادگاه خانواده است که به دعوای اصلی رسیدگی می کند. به عبارت دیگر، همان شعبه ای که پرونده طلاق، مهریه یا نفقه در آن مطرح است، صلاحیت رسیدگی به درخواست اعسار از هزینه دادرسی را نیز دارد.
روش تقدیم درخواست و مدارک لازم
تقدیم درخواست به صورت کتبی، برای شفافیت بیشتر و درج در پرونده قضایی، الزامی است. این درخواست باید به همراه مدارک و مستندات لازم برای اثبات عدم تمکن مالی ارائه شود. این مدارک می توانند شامل موارد زیر باشند:
مدارک و مستندات لازم برای اثبات عدم تمکن مالی:
- فهرست اموال و دارایی ها: ارائه لیستی دقیق از تمامی اموال منقول و غیرمنقول (مانند ملک، خودرو، سهام، اوراق بهادار و …) و اعلام عدم وجود دارایی قابل توجه.
- گردش حساب های بانکی: ارائه پرینت حساب های بانکی برای نمایش وضعیت مالی و عدم وجود مبالغ قابل توجه.
- گواهی عدم اشتغال یا مدارک شغلی: در صورت بیکاری یا اشتغال به کارهای فصلی/موقت، ارائه گواهی از مراجع مربوطه یا مدارکی که وضعیت شغلی و درآمدی پایین را تأیید می کند.
- فیش حقوقی: برای افراد شاغل، ارائه فیش حقوقی که نشان دهنده درآمد پایین و عدم توانایی پرداخت هزینه دادرسی باشد.
- استشهادیه محلی: استشهادیه ای که توسط حداقل دو شاهد مطلع و موثق امضا شده و در آن به عدم تمکن مالی متقاضی گواهی داده شده باشد. هویت و آدرس شهود باید در استشهادیه به وضوح ذکر شود. این یکی از مهمترین و کاربردی ترین مستندات است.
- کپی شناسنامه و کارت ملی: جهت احراز هویت متقاضی.
- رونوشت مدارک پرونده اصلی: کپی دادخواست اصلی، سند ازدواج، سند طلاق یا هر مدرک دیگری که به پرونده اصلی مربوط است.
نحوه تحقیقات دادگاه و صدور قرار
پس از تقدیم درخواست اعسار و مدارک مربوطه، دادگاه در وقت فوق العاده (یعنی خارج از نوبت و بدون نیاز به تعیین وقت رسیدگی عادی) به تحقیقات لازم می پردازد. این تحقیقات می تواند شامل استعلام از بانک ها، ثبت احوال، اداره ثبت اسناد و املاک، یا تحقیق محلی از شهود معرفی شده در استشهادیه باشد.
در نهایت، دادگاه با بررسی مدارک و مستندات و نتایج تحقیقات، اقدام به صدور قرار قبولی یا رد درخواست اعسار می نماید. در صورت قبولی درخواست، دادگاه می تواند متقاضی را از پرداخت هزینه دادرسی معاف، پرداخت آن را به زمان اجرای حکم موکول، یا با تقسیط آن موافقت کند. آثار این قرار، فوراً جاری می شود و متقاضی می تواند با رعایت مفاد قرار، به پیگیری دعوای اصلی خود ادامه دهد. در صورت رد درخواست، متقاضی مکلف به پرداخت هزینه های دادرسی خواهد بود.
نمونه فرم دادخواست اعمال ماده 5 قانون حمایت خانواده (اعسار از هزینه دادرسی)
در این بخش، یک نمونه دادخواست جامع برای اعمال ماده 5 قانون حمایت خانواده ارائه می شود. این فرم به گونه ای طراحی شده است که با شخصی سازی اطلاعات، قابل استفاده برای متقاضیان باشد. پس از فرم، راهنمای گام به گام تکمیل آن نیز ارائه می گردد.
مشخصات خواهان/درخواست کننده | مشخصات خوانده/طرف دعوی | خواسته |
---|---|---|
نام: [نام کامل] | نام: [نام کامل] |
|
نام خانوادگی: [نام خانوادگی کامل] | نام خانوادگی: [نام خانوادگی کامل] | |
نام پدر: [نام پدر] | نام پدر: [نام پدر] | |
کد ملی: [کد ملی] | کد ملی: [کد ملی] | |
آدرس: [آدرس کامل و دقیق] | آدرس: [آدرس کامل و دقیق] | |
شماره تماس: [شماره تماس] | شماره تماس: [شماره تماس] |
شرح درخواست:
با سلام و احترام، به استحضار ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهر] می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان/درخواست کننده]، در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] با موضوع [نوع دعوای اصلی، مثلاً مطالبه مهریه/نفقه/طلاق و…]، به عنوان [خواهان/خوانده] در این مرجع محترم، مشغول پیگیری حقوقی هستم.
متأسفانه اینجانب به دلیل [علت عدم تمکن مالی به صورت صریح و مستدل، مثلاً: بیکاری، بیماری، از کار افتادگی، نداشتن شغل ثابت، درآمد ناچیز، تعداد بالای افراد تحت تکفل و…]، قادر به تأمین و پرداخت [هزینه های دادرسی/علی الحساب هزینه های دادرسی] مربوط به پرونده فوق الذکر نمی باشم. [در این قسمت می توانید به صورت خلاصه به وضعیت مالی خود اشاره کنید، مثلاً: هیچ گونه دارایی اعم از منقول و غیرمنقول که قابل توقیف و فروش برای پرداخت هزینه ها باشد، در اختیار ندارم و درآمد فعلی ام نیز صرفاً کفاف هزینه های ضروری زندگی را می دهد.] این در حالی است که ادامه پیگیری حقوقی، برای احقاق حقوق اینجانب امری حیاتی محسوب می شود و عدم تمکن مالی، نباید مانع از دسترسی به عدالت گردد.
لذا، با استناد به ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 و با توجه به مدارک و مستندات پیوست، از محضر عالی درخواست دارم که پس از احراز عدم تمکن مالی اینجانب، مقرر فرمایید که: [یکی از گزینه ها را انتخاب کنید: اینجانب از پرداخت تمامی هزینه های دادرسی معاف شوم. یا پرداخت هزینه های دادرسی به زمان اجرای حکم موکول گردد. یا هزینه های دادرسی به صورت اقساطی پرداخت شود.].
دلایل و منضمات:
- کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی درخواست کننده
- رونوشت دادخواست اصلی (در صورت نیاز)
- کپی مصدق سند ازدواج (در دعاوی مربوط به نکاح)
- استشهادیه محلی (با امضاء حداقل دو شاهد مطلع و دارای آدرس و کد ملی)
- مدارک مربوط به وضعیت شغلی و درآمدی (مثلاً گواهی عدم اشتغال از مراجع ذی ربط، فیش حقوقی، گواهی بیماری، مدارک پزشکی)
- پرینت گردش حساب های بانکی (در صورت نیاز و دستور دادگاه)
- فهرست اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول (در صورت نیاز)
- [هر مدرک دیگری که وضعیت مالی شما را اثبات کند]
با احترام فراوان،
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
امضاء:
تاریخ:
راهنمای گام به گام تکمیل فرم
- مشخصات خواهان/درخواست کننده و خوانده/طرف دعوی: تمامی اطلاعات شخصی خود (خواهان/درخواست کننده) و طرف مقابل دعوا (خوانده/طرف دعوی) را با دقت و به طور کامل وارد کنید. این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شماره تماس است.
- خواسته: در این قسمت، به وضوح بیان کنید که هدف از این دادخواست، اعمال ماده 5 قانون حمایت خانواده است و مشخص کنید که خواهان معافیت، تقسیط یا تأخیر در پرداخت هزینه های دادرسی را تقاضا دارد. همچنین، شماره کلاسه پرونده اصلی و موضوع دعوای اصلی (مانند مطالبه مهریه) را ذکر نمایید.
- شرح درخواست: این بخش قلب دادخواست است. با زبانی شیوا و مستدل، علت عدم تمکن مالی خود را توضیح دهید. جزئیاتی مانند بیکاری، بیماری های پرهزینه، نداشتن درآمد کافی، افراد تحت تکفل زیاد و عدم وجود دارایی های قابل توقیف را مطرح کنید. صداقت و صراحت در این بخش بسیار مهم است. همچنین، مجدداً به پرونده اصلی و شماره کلاسه آن اشاره کنید. در نهایت، به طور دقیق خواسته خود را (معافیت، تقسیط یا تأخیر) بیان کنید.
- دلایل و منضمات: تمامی مدارک و مستنداتی که برای اثبات عدم تمکن مالی خود جمع آوری کرده اید، به صورت دقیق لیست کنید. از استشهادیه محلی با امضای شهود مطلع غافل نشوید، زیرا این مدرک در بسیاری از موارد نقش تعیین کننده ای دارد.
- امضاء و تاریخ: پس از تکمیل تمامی بخش ها، فرم را با نام و نام خانوادگی خود امضا کرده و تاریخ روز را ثبت نمایید.
برای افزایش احتمال قبولی درخواست، توصیه می شود که علاوه بر صداقت و ارائه مستندات کافی، حتماً از مشاوره حقوقی یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوید. وکیل می تواند شما را در تهیه و تنظیم صحیح دادخواست و جمع آوری مدارک راهنمایی کند.
نکات حقوقی کلیدی و ظرایف اجرایی ماده 5
ماده 5 قانون حمایت خانواده، با وجود تسهیلاتی که فراهم می آورد، دارای نکات حقوقی ظریفی است که توجه به آن ها برای متقاضیان ضروری است.
تشخیص نهایی و حق تجدیدنظرخواهی
با وجود ارائه مدارک و مستندات کافی، تشخیص نهایی عدم تمکن مالی و اعمال ماده 5، کاملاً به نظر و قضاوت قاضی دادگاه خانواده بستگی دارد. قاضی با توجه به مجموعه اوضاع و احوال و تحقیقات انجام شده، تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند. این امر، بیانگر اهمیت کامل بودن و مستدل بودن درخواست و مدارک پیوست است.
در صورتی که درخواست اعسار از هزینه دادرسی از سوی دادگاه رد شود، متقاضی حق تجدیدنظرخواهی از این قرار را دارد. این بدین معناست که می توان اعتراض خود را به دادگاه تجدیدنظر استان ارائه داد تا مجدداً مورد بررسی قرار گیرد. این نکته به خصوص برای جلوگیری از تضییع حقوق افرادی که واقعاً با عدم تمکن مالی مواجه هستند، حائز اهمیت است.
مدت اعتبار و شمول قرار اعسار
یکی از سوالات رایج در خصوص قرار قبولی اعسار این است که آیا این قرار صرفاً برای همان پرونده معتبر است یا می تواند در پرونده های دیگر نیز مورد استناد قرار گیرد؟ اصولاً قرار اعسار از هزینه دادرسی، ماهیتی وابسته به پرونده و دعوای خاص خود دارد. بنابراین، معمولاً برای هر پرونده جدید، نیاز به تقدیم درخواست اعسار جدید است، مگر اینکه اوضاع و احوال مالی فرد تغییر فاحشی نکرده باشد و دادگاه جدید نیز همان وضعیت را احراز نماید. هرچند که در برخی موارد، دادگاه ها ممکن است به استناد قرار اعسار قبلی، با اعسار مجدد موافقت کنند.
عواقب عدم ارائه مدارک کافی یا اثبات تمکن مالی
متقاضی باید در ارائه اطلاعات و مدارک کاملاً صادق باشد. در صورتی که پس از قبولی درخواست اعسار، در اثناء دادرسی یا اجرای حکم، مشخص شود که متقاضی دارای تمکن مالی بوده و اطلاعات خلاف واقع ارائه داده است، قرار اعسار باطل شده و علاوه بر لزوم پرداخت تمامی هزینه های دادرسی، ممکن است با پیگرد قانونی نیز مواجه شود. این اقدام می تواند تحت عنوان کلاهبرداری یا اظهار خلاف واقع به مرجع قضایی مورد بررسی قرار گیرد.
صداقت در ارائه اطلاعات و مدارک مربوط به وضعیت مالی، نه تنها یک اصل اخلاقی است، بلکه از نظر حقوقی نیز برای جلوگیری از تبعات منفی در آینده، از اهمیت بالایی برخوردار است.
توصیه به اخذ مشاوره حقوقی
با توجه به پیچیدگی های حقوقی و ظرافت های اجرایی ماده 5 و نحوه احراز عدم تمکن مالی، اکیداً توصیه می شود که پیش از هر اقدامی، از مشاوره حقوقی با یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوید. وکیل می تواند با بررسی دقیق وضعیت شما، بهترین راهکار را ارائه دهد، در تنظیم دادخواست کمک کند و شما را در جمع آوری مدارک و پیگیری پرونده راهنمایی نماید. این اقدام می تواند شانس قبولی درخواست اعسار را به میزان چشمگیری افزایش داده و از خطاهای احتمالی جلوگیری کند.
تفاوت اعسار از هزینه دادرسی با اعسار از محکوم به در دعاوی خانواده
یکی از مفاهیم پرکاربرد اما گاهی اوقات مبهم در حوزه حقوق، تمایز میان اعسار از هزینه دادرسی و اعسار از محکوم به است. در دعاوی خانواده، این تفاوت از اهمیت بالایی برخوردار است، به ویژه در ارتباط با ماده 5 قانون حمایت خانواده.
اعسار از هزینه دادرسی
اعسار از هزینه دادرسی به معنای ناتوانی فرد در پرداخت هزینه هایی است که برای شروع یا ادامه یک دعوای حقوقی باید به صندوق دادگستری واریز شود. این هزینه ها شامل هزینه ثبت دادخواست، هزینه کارشناسی، هزینه ابلاغ اوراق و سایر عوارض قانونی است. هدف از اعسار از هزینه دادرسی، تضمین حق دسترسی به محاکم قضایی برای تمامی افراد، صرف نظر از وضعیت مالی آن هاست. همانطور که پیشتر اشاره شد، ماده 5 قانون حمایت خانواده دقیقاً به همین نوع اعسار در دعاوی خانواده می پردازد و فرآیند احراز آن را تسهیل می کند.
اعسار از محکوم به
اعسار از محکوم به در مقابل، به معنای ناتوانی فرد محکوم علیه در پرداخت دین یا تعهدی است که به موجب رأی قطعی دادگاه به پرداخت آن محکوم شده است. برای مثال، زمانی که مردی به پرداخت مهریه یا نفقه همسرش محکوم می شود و توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از محکوم به را مطرح کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه می تواند حکم به تقسیط محکوم به صادر کند. این نوع اعسار از مقررات قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تبعیت می کند و دارای تشریفات دادرسی مفصل تری نسبت به اعسار از هزینه دادرسی است.
چرا ماده 5 فقط هزینه دادرسی را پوشش می دهد؟
تفاوت اساسی این دو مفهوم در این است که ماده 5 قانون حمایت خانواده، صرفاً برای هزینه های دادرسی پیش بینی شده است و شامل محکوم به (مانند مهریه، نفقه یا سایر بدهی های مالی) نمی شود. دلیل این امر، تمایز در فلسفه وجودی این دو نوع اعسار است. اعسار از هزینه دادرسی برای فراهم آوردن امکان دسترسی اولیه به دادگاه است، در حالی که اعسار از محکوم به برای تنظیم نحوه اجرای احکام مالی پس از صدور رأی قطعی است. در نتیجه، اگر فردی در پرونده ای خانوادگی به پرداخت مبلغی محکوم شود و توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، باید طبق مقررات اعسار از محکوم به اقدام کند و ماده 5 قانون حمایت خانواده در این خصوص کاربردی نخواهد داشت.
مدت زمان رسیدگی و آثار قبولی یا رد درخواست اعسار
آگاهی از مدت زمان تقریبی رسیدگی به درخواست اعسار از هزینه دادرسی بر اساس ماده 5 قانون حمایت خانواده و همچنین آثار قبولی یا رد این درخواست، برای متقاضیان حائز اهمیت است.
مدت زمان رسیدگی به درخواست اعسار
یکی از مزایای ماده 5 قانون حمایت خانواده، سرعت در رسیدگی به درخواست اعسار از هزینه دادرسی است. بر اساس آیین نامه اجرایی قانون حمایت خانواده و نیز رویه دادگاه ها، احراز عدم تمکن مالی نیاز به تشریفات دادرسی عادی اعسار ندارد. این بدان معناست که:
- دادگاه می تواند در وقت فوق العاده (یعنی خارج از نوبت و بدون نیاز به تعیین وقت رسیدگی جداگانه) به این درخواست رسیدگی کند.
- تحقیقات لازم برای احراز عدم تمکن مالی نیز به صورت سریع و فشرده انجام می شود.
بنابراین، مدت زمان رسیدگی به درخواست اعمال ماده 5 معمولاً کوتاه است و در اغلب موارد، تصمیم دادگاه در همان روز یا چند روز پس از تقدیم درخواست و مدارک، اتخاذ می شود. این سرعت عمل، نقش مهمی در جلوگیری از توقف پرونده اصلی و طولانی شدن فرآیند دادرسی دارد.
آثار قبولی درخواست اعسار
در صورتی که دادگاه درخواست اعسار از هزینه دادرسی را قبول کند، یکی از نتایج زیر حاصل می شود:
- معافیت کامل از پرداخت: متقاضی به طور کامل از پرداخت هزینه های دادرسی معاف می شود و می تواند پرونده خود را بدون پرداخت این هزینه ها ادامه دهد.
- موکول کردن پرداخت به زمان اجرای حکم: دادگاه می تواند پرداخت هزینه ها را به زمانی موکول کند که حکم قطعی صادر و در حال اجرا است. در این صورت، هزینه ها از محل محکوم به یا در صورت عدم محکوم به، در زمان مشخص شده از متقاضی دریافت می شود.
- تقسیط هزینه ها: دادگاه با توجه به توانایی مالی متقاضی، می تواند هزینه های دادرسی را به صورت اقساطی تعیین کند تا فرد بتواند در فواصل زمانی مشخص و مبالغ معین، آن ها را پرداخت کند.
قبولی درخواست اعسار، به متقاضی این امکان را می دهد که با آرامش خاطر بیشتری پرونده حقوقی خود را پیگیری کند و از بابت هزینه های دادرسی نگرانی نداشته باشد.
آثار رد درخواست اعسار
چنانچه دادگاه درخواست اعسار از هزینه دادرسی را رد کند، متقاضی ملزم به پرداخت کامل هزینه های دادرسی خواهد بود. در این صورت:
- پرونده اصلی تا زمان پرداخت هزینه ها، متوقف یا از دستور کار خارج می شود.
- چنانچه متقاضی هزینه ها را پرداخت نکند، ممکن است دادخواست او رد شده یا به ضرر وی تصمیم گیری شود.
در این وضعیت، متقاضی حق تجدیدنظرخواهی از قرار رد اعسار را دارد. این امر فرصتی دیگر را برای اثبات عدم تمکن مالی و کسب معافیت فراهم می آورد.
نمونه استشهادیه محلی برای اثبات اعسار از هزینه دادرسی
استشهادیه محلی یکی از مهم ترین و کاربردی ترین مدارک برای اثبات عدم تمکن مالی در درخواست اعسار از هزینه دادرسی، به ویژه بر اساس ماده 5 قانون حمایت خانواده است. این مدرک به دادگاه نشان می دهد که افراد مطلع از وضعیت زندگی متقاضی، گواهی بر عدم توانایی مالی او می دهند. در ادامه یک نمونه استشهادیه به همراه توضیح نکات مهم آورده شده است.
نمونه استشهادیه
بسمه تعالی
استشهادیه محلی برای اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهر/منطقه]
با سلام و احترام،
اینجانبان امضاکنندگان ذیل، با مشخصات کامل و آدرس قید شده، ضمن سوگند شرعی و قانونی، گواهی می دهیم که آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متقاضی اعسار] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [کد ملی متقاضی]، ساکن [آدرس کامل و دقیق متقاضی] را از مدت [تعداد سال/ماه] می شناسیم و از وضعیت زندگی و معیشت ایشان اطلاع کامل داریم.
بر اساس مشاهدات و اطلاعات موثق ما، ایشان [به صورت دقیق و مستدل وضعیت مالی متقاضی را شرح دهید، مثلاً: هیچ گونه درآمد ثابت یا شغل معینی ندارد. یا تنها منبع درآمد ایشان، [نوع شغل، مثلاً کارگری روزمزد/مستمری ناچیز] است که کفاف هزینه های ضروری زندگی و تأمین مایحتاج خانواده [تعداد افراد تحت تکفل] ایشان را به سختی می دهد. یا دارای بیماری [نوع بیماری] است که هزینه های درمانی سنگینی را بر ایشان تحمیل کرده و مانع از اشتغال به کار تمام وقت گردیده است.].
ما گواهی می دهیم که آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متقاضی] هیچ گونه مال منقول یا غیرمنقول قابل توجهی که بتواند با فروش یا استفاده از آن، هزینه های دادرسی پرونده خود را پرداخت نماید، در اختیار ندارد و عملاً در وضعیت عدم تمکن مالی جهت پرداخت این هزینه ها به سر می برد.
لذا، از محضر دادگاه محترم استدعا داریم که با عنایت به وضعیت معیشتی نامبرده، درخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی ایشان را مورد قبول واقع فرمایید.
با تشکر و احترام،
مشخصات و امضای شهود:
شاهد اول:
نام و نام خانوادگی:
نام پدر:
کد ملی:
آدرس کامل:
شماره تماس:
امضاء:
شاهد دوم:
نام و نام خانوادگی:
نام پدر:
کد ملی:
آدرس کامل:
شماره تماس:
امضاء:
[در صورت نیاز به شهود بیشتر، مشخصات و امضای آن ها را اضافه کنید.]
تاریخ:
نکات مهم در تهیه استشهادیه محلی
- تعداد شهود: برای اثبات اعسار، حداقل دو شاهد مورد نیاز است. بهتر است تعداد شهود بیشتر باشد (مثلاً 3 یا 4 نفر) تا اعتبار استشهادیه افزایش یابد.
- مطلع بودن شهود: شهود باید از وضعیت مالی و معیشتی متقاضی اطلاع کافی و مستقیم داشته باشند. افرادی که صرفاً به صورت سطحی متقاضی را می شناسند، مناسب نیستند.
- موثق بودن شهود: شهود باید افراد معتمد و شناخته شده ای در محله یا محیط زندگی متقاضی باشند.
- صراحت در شرح وضعیت: متن استشهادیه باید به صورت صریح و مستدل، عدم تمکن مالی متقاضی را شرح دهد و صرفاً به جملات کلیشه ای اکتفا نکند. اشاره به جزئیاتی مانند نوع شغل، میزان درآمد، تعداد افراد تحت تکفل، بیماری ها و عدم مالکیت اموال، می تواند در اقناع قاضی مؤثر باشد.
- اطلاعات کامل شهود: مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شماره تماس) و امضای شهود الزامی است. این اطلاعات به دادگاه امکان می دهد در صورت نیاز، از شهود تحقیق محلی یا استعلام کند.
- امضای متقاضی: خود متقاضی نیز باید استشهادیه را امضا کند.
- فرم چاپی و خوانا: بهتر است استشهادیه به صورت چاپی تهیه شود تا خوانایی آن تضمین گردد.
تهیه دقیق و کامل استشهادیه محلی، نقش بسیار مهمی در قبولی درخواست اعسار شما بر اساس ماده 5 قانون حمایت خانواده خواهد داشت.
نتیجه گیری
ماده 5 قانون حمایت خانواده، با هدف اصلی تضمین دسترسی عادلانه به فرآیندهای قضایی برای تمامی شهروندان، به ویژه در دعاوی حساس خانواده، ابزاری قدرتمند و حیاتی است. این ماده قانونی با ارائه امکان معافیت، تقسیط یا تأخیر در پرداخت هزینه های دادرسی، بار مالی سنگینی را از دوش افراد فاقد تمکن مالی برمی دارد و اجازه می دهد تا فارغ از محدودیت های اقتصادی، حقوق قانونی خود را پیگیری نمایند.
در این مقاله، تلاش شد تا با ارائه تفسیری جامع از ماده 5، تشریح شرایط متقاضیان، تبیین مراحل عملی درخواست، و ارائه یک نمونه فرم دادخواست کاربردی به همراه راهنمای تکمیل، ابهامات موجود در این حوزه مرتفع گردد. همچنین، نکات حقوقی کلیدی، تفاوت اعسار از هزینه دادرسی با اعسار از محکوم به و مدت زمان رسیدگی به درخواست، مورد بررسی قرار گرفت تا مخاطبان با دیدی روشن و کامل به این موضوع بپردازند. نمونه استشهادیه محلی نیز به عنوان یک مدرک پشتیبان مهم، ارائه شد.
با استفاده صحیح از این راهنما و نمونه فرم دادخواست، افراد می توانند گامی مؤثر در جهت احقاق حقوق خود بردارند. تأکید بر مشاوره حقوقی با وکیل متخصص در امور خانواده، همچنان پابرجاست تا از بروز هرگونه اشتباه احتمالی جلوگیری شده و فرآیند دادرسی با بالاترین کارایی به سرانجام برسد. ماده 5 قانون حمایت خانواده، مصداق بارزی از تلاش نظام حقوقی برای حمایت از اقشار آسیب پذیر و تحقق عدالت اجتماعی است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "نمونه فرم ماده 5 قانون حمایت خانواده – دانلود رایگان (قابل ویرایش)" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "نمونه فرم ماده 5 قانون حمایت خانواده – دانلود رایگان (قابل ویرایش)"، کلیک کنید.