حکم جلب اقساط مهریه

حکم جلب اقساط مهریه زمانی صادر می شود که زوج پس از صدور حکم قطعی دادگاه مبنی بر تقسیط مهریه، از پرداخت اقساط مقرر یا پیش قسط در موعد تعیین شده خودداری کند. این اقدام قانونی، اهرمی بازدارنده برای الزام زوج به ایفای تعهدات مالی خود در قبال مهریه است.

مهریه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، در نظام حقوقی ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. در بسیاری از موارد، به دلیل عدم توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه به صورت یکجا، دادگاه با بررسی وضعیت مالی او، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در چنین شرایطی، عدم پرداخت هر یک از این اقساط یا پیش قسط تعیین شده، می تواند منجر به صدور حکم جلب علیه زوج گردد. این مقاله به تفصیل به بررسی شرایط، مراحل، عواقب و راهکارهای قانونی مربوط به حکم جلب اقساط مهریه می پردازد تا تمامی ذینفعان (اعم از زوجه، زوج و متخصصان حقوقی) با آگاهی کامل در این فرآیند پیچیده حقوقی گام بردارند.

حکم جلب اقساط مهریه چیست؟

حکم جلب اقساط مهریه به دستور قضایی گفته می شود که از سوی دادگاه یا دایره اجرای احکام صادر می گردد و به موجب آن، نیروی انتظامی مکلف به بازداشت زوج (مرد) می شود که علی رغم وجود حکم قطعی دادگاه مبنی بر تقسیط مهریه، از پرداخت اقساط یا پیش قسط تعیین شده خودداری کرده است. هدف از صدور این حکم، اجبار زوج به ایفای تعهد مالی خود و نه صرفاً اعمال مجازات کیفری است. این اقدام قانونی، ابزاری مؤثر برای تضمین وصول حقوق زوجه محسوب می شود.

ماهیت حکم جلب در امور مالی و تفاوت آن با حکم جلب کلی مهریه

حکم جلب در امور مالی، به خصوص در مورد مهریه، ماهیت اجرایی دارد و نه کیفری محض. به این معنا که هدف اصلی از بازداشت، وصول بدهی است، نه مجازات بابت ارتکاب جرم. با پرداخت بدهی یا ارائه تضمین کافی، حکم جلب لغو و فرد آزاد می شود.

تفاوت کلیدی میان حکم جلب اقساط مهریه و حکم جلب برای کل مهریه (زمانی که هنوز تقسیط نشده است) در این است که در حالت اول، بدهی به اقساط مشخصی تقسیم شده و عدم پرداخت هر قسط به صورت جداگانه می تواند مبنای صدور حکم جلب قرار گیرد. اما در حالت دوم، پیش از تقسیط، حکم جلب برای کل مبلغ مهریه (تا سقف قانونی) صادر می شود که معمولاً پس از ثبت دادخواست مطالبه مهریه، صدور اجراییه و عدم شناسایی اموال کافی یا عدم ارائه دادخواست اعسار توسط زوج صورت می گیرد. مستندات قانونی اصلی برای این احکام، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ است که چارچوب قانونی مطالبه و اجرای مهریه را مشخص می سازند.

شرایط لازم برای صدور حکم جلب اقساط مهریه

صدور حکم جلب برای اقساط مهریه مستلزم رعایت شرایط و تشریفات قانونی خاصی است که زوجه یا وکیل ایشان باید آنها را احراز و اثبات نمایند:

1. وجود حکم قطعی دادگاه مبنی بر تقسیط مهریه یا تعیین پیش قسط: اولین و اساسی ترین شرط، وجود یک رأی قطعی از دادگاه خانواده است که در آن مهریه به صورت اقساط (به همراه پیش قسط یا بدون آن) تقسیط شده باشد. این حکم نشان دهنده الزام قانونی زوج به پرداخت مبالغ در زمان های مشخص است.
2. اثبات عدم پرداخت حداقل یک قسط معوقه یا پیش قسط در موعد مقرر: زوجه باید با ارائه مدارک مثبته (مانند گزارش واحد اجرای احکام مبنی بر عدم پرداخت یا عدم حضور زوج برای واریز) اثبات کند که زوج یک یا چند قسط یا پیش قسط مهریه را در تاریخ سررسید خود پرداخت نکرده است.
3. عدم اقدام قانونی زوج برای تعدیل اقساط یا اعسار مجدد پیش از تاریخ سررسید: اگر زوج قبل از سررسید قسط، دادخواستی مبنی بر تعدیل اقساط (کاهش مبلغ یا افزایش زمان پرداخت) یا اعسار مجدد (در صورت تغییر شرایط مالی) ارائه داده و این دادخواست هنوز در حال رسیدگی باشد یا مورد پذیرش قرار گرفته باشد، صدور حکم جلب برای آن قسط ممکن است با محدودیت مواجه شود. اما اگر زوج هیچ اقدامی نکرده باشد، این مانع وجود ندارد.
4. مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه و تأثیر آن بر جلب اقساط:
   • مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را مطالبه کند و مرد ملزم به پرداخت است. پس از تقسیط، اقساط نیز عندالمطالبه تلقی می شوند و عدم پرداخت آنها می تواند منجر به جلب گردد.
   • مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، وصول مهریه منوط به اثبات تمکن مالی مرد است. اگر مهریه عندالاستطاعه باشد و پس از اثبات استطاعت و تقسیط، زوج از پرداخت اقساط امتناع کند، همچنان امکان صدور حکم جلب برای اقساط معوق وجود دارد. با این حال، بار اثبات تمکن مالی برای مهریه عندالاستطاعه در مراحل اولیه مطالبه بر عهده زوجه است.

مراحل گام به گام صدور حکم جلب اقساط مهریه (برای زوجه)

صدور حکم جلب اقساط مهریه، فرآیندی قانونی است که زوجه یا وکیل قانونی او باید مراحل مشخصی را برای آن طی کنند. این مراحل به شرح زیر است:

1. مرحله اول: مطالبه قسط معوقه

   پس از اینکه موعد پرداخت یک یا چند قسط یا پیش قسط مهریه فرا رسید و زوج از پرداخت آن خودداری کرد، زوجه باید به واحد اجرای احکام دادگاه خانواده که حکم تقسیط را صادر کرده یا دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. در این مرحله، مراتب عدم پرداخت قسط معوقه رسماً اعلام می شود و درخواست پیگیری اجرای حکم داده می شود.

2. مرحله دوم: درخواست صدور اجراییه جدید (در صورت نیاز) یا پیگیری اجراییه قبلی

   در برخی موارد، اگر اجراییه کلی برای مهریه صادر شده باشد، نیاز به اجراییه جدید نیست و می توان از همان اجراییه قبلی برای پیگیری اقساط استفاده کرد. اما اگر حکم تقسیط جدیدی صادر شده و اجراییه مربوط به آن قبلاً صادر نشده باشد، باید درخواست صدور اجراییه جدید داده شود. این اجراییه به زوج ابلاغ می شود و به او مهلت قانونی برای پرداخت یا ارائه دفاع داده می شود.

3. مرحله سوم: ارائه درخواست کتبی صدور حکم جلب

   پس از ابلاغ اجراییه و انقضای مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) و عدم پرداخت اقساط توسط زوج، زوجه یا وکیل او می تواند با استناد به عدم پرداخت اقساط معوقه، درخواست کتبی صدور حکم جلب را به قاضی اجرای احکام ارائه دهد. در این درخواست، باید مشخصات کامل زوج و جزئیات اقساط معوقه قید شود.

4. مرحله چهارم: بررسی و دستور قاضی اجرای احکام

   قاضی اجرای احکام پس از بررسی درخواست، مدارک ارائه شده و سوابق پرونده (از جمله ابلاغ های صورت گرفته و عدم پرداخت)، در صورت احراز شرایط، دستور صدور حکم جلب را صادر می کند. این دستور معمولاً به صورت جلب سیار یا جلب عادی است که جزئیات آن در بخش های بعدی توضیح داده می شود.

5. مرحله پنجم: ابلاغ حکم جلب به نیروی انتظامی

   حکم جلب صادر شده به واحد اجرای احکام نیروی انتظامی ارجاع داده می شود. زوجه یا وکیل وی می توانند با مراجعه به این واحد، روند ابلاغ و اجرای حکم را پیگیری نمایند. برخی اوقات، برای تسریع در اجرا، زوجه با هماهنگی واحد مربوطه می تواند اطلاعاتی در خصوص محل حضور زوج به مامورین ارائه دهد.

6. مرحله ششم: اجرای حکم جلب و معرفی زوج به زندان

   ماموران نیروی انتظامی پس از دریافت حکم جلب، اقدام به بازداشت زوج می کنند. پس از جلب، زوج به واحد اجرای احکام دادگاه یا زندان معرفی می شود. آزادی وی منوط به پرداخت اقساط معوقه، جلب رضایت زوجه یا پذیرش دادخواست اعسار مجدد توسط دادگاه خواهد بود.

سقف ۱۱۰ سکه در حکم جلب اقساط مهریه: ابهامات و توضیحات شفاف

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، یکی از مهم ترین تحولات قانونی در زمینه مطالبه و اجرای مهریه را رقم زد که سقف ۱۱۰ سکه را برای اعمال ضمانت اجرایی حبس تعیین کرد. این ماده مقرر می دارد: هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است.

چگونگی اعمال محدودیت ۱۱۰ سکه در مهریه های تقسیط شده

محدودیت ۱۱۰ سکه، نه تنها برای کل مهریه، بلکه برای اقساط آن نیز اعمال می شود و نحوه اجرای آن با توجه به کل مهریه متفاوت است:

1. سناریوی اول: مهریه کل کمتر از ۱۱۰ سکه

   اگر کل مهریه تعیین شده در عقدنامه کمتر یا مساوی ۱۱۰ سکه باشد، کلیه اقساط و پیش قسط های آن، مشمول ضمانت اجرای قانونی (از جمله حکم جلب و حبس) خواهد بود. در این حالت، اگر زوج از پرداخت هر قسط خودداری کند، زوجه می تواند برای مطالبه آن و صدور حکم جلب اقدام نماید و نیازی به اثبات ملائت (تمکن مالی) زوج برای این بخش از مهریه نیست.

2. سناریوی دوم: مهریه کل بیشتر از ۱۱۰ سکه (توضیح نقش اثبات ملائت برای مازاد ۱۱۰ سکه)

   اگر مهریه تعیین شده در عقدنامه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، قانون گذار بین ۱۱۰ سکه اول و مازاد بر آن تفکیک قائل شده است. تا سقف ۱۱۰ سکه، مطالبه و اجرای آن مشابه سناریوی اول است و عدم پرداخت اقساط مربوط به این ۱۱۰ سکه، می تواند منجر به صدور حکم جلب شود. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید ملائت (تمکن مالی) زوج را اثبات کند. به عبارت دیگر، زن باید به دادگاه نشان دهد که مرد دارای اموال و دارایی هایی است که امکان پرداخت مازاد مهریه از محل آنها وجود دارد. در صورت عدم اثبات ملائت، برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، حکم جلب و حبس صادر نمی شود و تنها در صورت شناسایی اموال قابل توقیف، می توان آن بخش از مهریه را وصول کرد.

مثال های عملی برای روشن شدن موضوع:

• اگر مهریه ۱۵۰ سکه باشد و دادگاه آن را به صورت ۱۰ سکه پیش قسط و ما بقی ماهی یک سکه تقسیط کرده باشد:
  • برای ۱۰ سکه پیش قسط و اقساط مربوط به ۹۰ سکه بعدی (تا مجموع ۱۰۰ سکه از ۱۱۰ سکه قانونی)، در صورت عدم پرداخت، می توان حکم جلب گرفت.
  • برای ۱۰ سکه باقیمانده تا سقف ۱۱۰ سکه، نیز امکان جلب وجود دارد.
  • اما برای ۳۰ سکه مازاد بر ۱۱۰ سکه (یعنی سکه های ۱۱۲ تا ۱۵۰)، تنها در صورتی می توان اقدام به توقیف اموال و وصول کرد که زوجه بتواند اثبات کند زوج دارای اموال و دارایی کافی برای پرداخت این مبلغ است. در غیر این صورت، برای این ۳۰ سکه، حکم جلب و حبس صادر نخواهد شد.

بنابراین، کلیدی ترین نکته در خصوص سقف ۱۱۰ سکه، تفکیک میان ضمانت اجرای حبس و امکان وصول دین است. ضمانت اجرای حبس فقط تا سقف ۱۱۰ سکه (یا معادل آن) و بدون نیاز به اثبات ملائت زوج اعمال می شود، در حالی که وصول مازاد بر این مقدار، منوط به اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه است.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه و پیش قسط آن (جنبه های حقوقی و پیامدهای حبس)

عدم پرداخت اقساط مهریه یا پیش قسط آن در موعد مقرر، برای زوج عواقب حقوقی جدی به دنبال دارد که می تواند به بازداشت و توقیف اموال وی منجر شود. این پیامدها، ابزاری قانونی برای تضمین وصول حق مهریه زوجه است.

بازداشت و حبس

اصلی ترین پیامد عدم پرداخت اقساط مهریه، بازداشت و حبس زوج است. پس از صدور حکم جلب و بازداشت، زوج به زندان معرفی می شود. مدت زمان بازداشت، تا زمانی است که یکی از شرایط زیر محقق شود:

1. پرداخت اقساط معوقه و تسویه بدهی به طور کامل.
2. جلب رضایت زوجه و حصول توافق بر سر نحوه پرداخت یا گذشت.
3. پذیرش دادخواست اعسار مجدد یا تعدیل اقساط توسط دادگاه، که منجر به قسط بندی جدید و آزادی زوج خواهد شد.

لازم به ذکر است که حبس به دلیل عدم پرداخت مهریه، جنبه کیفری محض ندارد و با پرداخت دین، فرد آزاد می شود و به معنای سابقه کیفری در مفهوم جرائم عمومی نیست.

توقیف اموال

در کنار درخواست جلب، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال زوج را نیز ارائه دهد. واحد اجرای احکام می تواند با استعلام از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی) اموال منقول و غیرمنقول زوج را شناسایی و توقیف نماید. این اموال شامل موارد زیر است:

• حساب های بانکی و موجودی آنها.
• حقوق و مزایای دریافتی (تا یک چهارم حقوق برای افراد متأهل و یک سوم برای مجرد).
• سهم الارث (قبل از تقسیم ارث با موافقت دادگاه).
• خودرو، ملک، سهام شرکت ها و سایر دارایی ها.

اما نکته مهم، وجود مستثنیات دین است. برخی اموال زوج که برای ادامه زندگی ضروری هستند، قابل توقیف نیستند. این مستثنیات شامل موارد زیر است:

• مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن محکوم علیه (خانه مسکونی).
• اثاثیه مورد نیاز زندگی.
• ابزار و کتب علمی، تحقیقاتی، شغلی و حرفه ای متناسب با شأن محکوم علیه.
• ودایع بانکی و وجوه لازم برای گذران زندگی.
• خورد و خوراک و آذوقه مورد نیاز.

تأثیر بر سوابق کیفری (در صورت عدم پرداخت مستمر و تعمدی)

همانطور که ذکر شد، حبس بابت مهریه، فی النفسه سابقه کیفری در معنای جزایی ایجاد نمی کند. اما عدم پرداخت مستمر و تعمدی اقساط، به خصوص اگر با پنهان کاری اموال یا فرار از دین همراه باشد، ممکن است در پرونده های دیگر حقوقی و مالی زوج تأثیرگذار باشد و از نظر قضایی، نشانه ای از عدم رعایت تعهدات مالی تلقی شود.

عواقب خاص تاخیر در پرداخت پیش قسط مهریه

پیش قسط مهریه، اولین بخش از مهریه تقسیط شده است که دادگاه برای آن مهلت مشخصی تعیین می کند. عدم پرداخت این پیش قسط در موعد مقرر، عواقب مشابهی با عدم پرداخت اقساط بعدی دارد و حتی ممکن است با سرعت بیشتری منجر به صدور حکم جلب شود. دلیل آن، اهمیت پیش قسط به عنوان نشانه ای از حسن نیت زوج در اجرای حکم دادگاه است و عدم پرداخت آن، می تواند به معنای عدم همکاری و استنکاف از اجرای حکم تلقی گردد.

قانون جدید مهریه ۱۴۰۳ و تأثیر آن بر حکم جلب اقساط مهریه

بررسی آخرین بخشنامه ها و رویه های قضایی همواره برای آگاهی از تغییرات احتمالی در اجرای احکام مهریه ضروری است. در خصوص سال ۱۴۰۳، تا زمان نگارش این مقاله، قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ همچنان مبنای اصلی رسیدگی به پرونده های مهریه و صدور حکم جلب هستند. بنابراین، مفهوم ۱۱۰ سکه و لزوم اثبات ملائت برای مازاد بر آن، کماکان معتبر است.

در واقع، منظور از «قانون جدید مهریه» در گفتار عامه، عمدتاً همان ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که سقف ۱۱۰ سکه را برای اعمال ضمانت اجرای حبس تعیین کرده است. این قانون، با هدف کاهش زندانیان مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده از حق مهریه برای حبس طولانی مدت مردان، تصویب شد. تغییرات و بخشنامه های بعدی معمولاً در جهت شفاف سازی و شیوه اجرای همین قوانین بوده و نه تغییرات ماهوی در اصل ۱۱۰ سکه.

تأکید بر تفاوت های احتمالی در اجرای احکام نسبت به سال های قبل:

ممکن است در سال های مختلف، با توجه به شرایط اقتصادی کشور و بخشنامه های سازمان زندان ها و قوه قضائیه، در نحوه برخورد با زندانیان مهریه و اعطای تسهیلات (مانند مرخصی یا آزادی مشروط) تفاوت هایی ایجاد شود. همچنین، رویکرد برخی قضات در تعیین مبلغ پیش قسط و اقساط ماهانه، با توجه به نرخ تورم و توان مالی زوج، متغیر است. برای مثال، ممکن است قضات تلاش کنند تا مبلغ اقساط را به نحوی تعیین کنند که هم حق زوجه تضییع نشود و هم زوج توان پرداخت داشته باشد تا از بروز مجدد حکم جلب جلوگیری شود.

محدودیت ها و فرصت های جدید برای زوجین:

• برای زوجه: اگرچه سقف ۱۱۰ سکه برای حبس محدودیت ایجاد می کند، اما همچنان ابزار قدرتمندی برای وصول بخش قابل توجهی از مهریه است. زوجه باید بر شناسایی اموال زوج برای وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه تمرکز کند.
• برای زوج: امکان ارائه دادخواست اعسار و تعدیل اقساط، فرصتی قانونی برای جلوگیری از حبس یا آزادی از آن است. زوج باید به موقع و با مدارک مستدل اقدام کند. همچنین، قوانین فعلی به زوج کمک می کند تا در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه، صرفاً به دلیل عدم پرداخت آن، به حبس محکوم نشود.

همواره توصیه می شود برای اطلاع از آخرین رویه ها و بخشنامه ها، با وکلای متخصص خانواده مشورت شود.

اعسار و تعدیل اقساط: راهکارهایی برای زوج (تأثیر بر حکم جلب)

یکی از مهم ترین راهکارهای قانونی برای زوجینی که با حکم پرداخت مهریه و اقساط آن مواجه هستند، استفاده از ابزارهای «اعسار» و «تعدیل اقساط» است. این دادخواست ها می توانند تأثیر بسزایی در وضعیت حقوقی زوج و لغو یا جلوگیری از صدور حکم جلب داشته باشند.

دادخواست اعسار: تعریف، شرایط و مدارک لازم

«اعسار» به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت بدهی های خود (از جمله مهریه) بدون لطمه زدن به حداقل زندگی ضروری خود و افراد تحت تکفلش است. دادخواست اعسار، در واقع، درخواستی از دادگاه برای تقسیط مهریه یا کاهش مبلغ پیش قسط و اقساط است.

شرایط اعسار:

• زوج توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را نداشته باشد.
• زوج قبل از صدور اجراییه یا حتی پس از آن، دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم کرده باشد.

مدارک لازم:

• فهرست کامل اموال و دارایی ها (منقول و غیرمنقول) و هرگونه درآمد.
• فهرست بدهی ها و تعهدات مالی.
• فهرست کلیه نقل و انتقالات مالی خود ظرف شش ماه قبل از طرح دعوی اعسار.
• شهادت نامه کتبی حداقل دو نفر شاهد معتبر که از وضعیت مالی زوج اطلاع کافی داشته باشند و به موجب آن، اعسار زوج را گواهی کنند.
• مدارک مربوط به شغل و میزان درآمد (در صورت اشتغال).

دادخواست تعدیل اقساط: در چه شرایطی می توان درخواست تعدیل داد و چگونه؟

«تعدیل اقساط» زمانی مطرح می شود که زوج قبلاً حکم تقسیط مهریه را دریافت کرده، اما به دلیل تغییر در شرایط مالی خود (مانند از دست دادن شغل، کاهش درآمد، افزایش هزینه های زندگی یا بیماری)، قادر به پرداخت اقساط تعیین شده نباشد. در این حالت، زوج می تواند درخواست تعدیل (کاهش مبلغ اقساط یا افزایش مدت زمان پرداخت) را به دادگاه ارائه دهد.

شرایط تعدیل:

• وجود حکم قطعی قبلی مبنی بر تقسیط مهریه.
• اثبات تغییر در وضعیت مالی زوج که پرداخت اقساط فعلی را برای وی دشوار یا غیرممکن ساخته است.

نحوه ارائه درخواست:
دادخواست تعدیل اقساط از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صادرکننده حکم تقسیط اولیه ارسال می شود. زوج باید مدارک و مستندات کافی برای اثبات تغییر در وضعیت مالی خود (مانند گواهی تعدیل حقوق، مدارک بیکاری، فاکتورهای هزینه های پزشکی سنگین) را ضمیمه دادخواست کند.

تأثیر پذیرش اعسار یا تعدیل بر حکم جلب

پذیرش دادخواست اعسار یا تعدیل اقساط توسط دادگاه، تأثیرات مهمی بر حکم جلب دارد:

• لغو جلب برای اقساط آتی: در صورت پذیرش اعسار و تقسیط جدید یا تعدیل اقساط، حکم جلب برای اقساط آتی (که هنوز موعد آنها فرا نرسیده) لغو می شود و زوج موظف به پرداخت اقساط جدید بر اساس حکم دادگاه خواهد بود.
• جلب برای اقساط معوقه: اما پذیرش اعسار یا تعدیل، حکم جلب صادر شده برای اقساطی که پیش از طرح دادخواست اعسار یا تعدیل، معوق شده اند را لغو نمی کند. به عبارت دیگر، زوج همچنان برای اقساط معوق قبل از تاریخ پذیرش دادخواست اعسار، مسئول است و باید آنها را پرداخت یا رضایت زوجه را جلب نماید تا از جلب شدن یا حبس رها شود.

نقش شهود و مدارک مالی در اثبات اعسار یا تعدیل

در دادخواست های اعسار و تعدیل، شهادت شهود آگاه به وضعیت مالی زوج و ارائه مدارک مستند مالی (مانند فیش حقوقی، گردش حساب بانکی، اسناد مالکیت، بدهی ها، و غیره) از اهمیت بالایی برخوردار است. بدون مدارک کافی و شهادت معتبر، اثبات اعسار یا تغییر شرایط مالی بسیار دشوار خواهد بود و ممکن است دادخواست زوج رد شود.

حکم جلب سیار برای اقساط مهریه: شرایط و نحوه اجرا

در موارد خاصی که زوج محکوم به پرداخت مهریه، از اجرای حکم فرار می کند یا محل سکونت ثابتی ندارد، زوجه می تواند درخواست صدور «حکم جلب سیار» را به دادگاه ارائه دهد. این نوع حکم جلب، اختیارات وسیع تری به مأموران انتظامی برای بازداشت فرد می دهد.

تعریف جلب سیار و تفاوت آن با جلب عادی

• جلب عادی: در این نوع حکم، معمولاً آدرس مشخصی برای بازداشت فرد تعیین می شود و مأموران نیروی انتظامی فقط در آن محل یا در ساعات مشخص (معمولاً اداری) حق ورود و بازداشت دارند. حوزه اعتبار آن نیز اغلب به همان حوزه قضایی محدود می شود.
• جلب سیار: «جلب سیار» یا «دستور جلب سیار» به مأموران انتظامی اجازه می دهد که فرد محکوم علیه (زوج بدهکار مهریه) را در هر زمان و مکان (در سراسر حوزه قضایی صادرکننده حکم و حتی با نیابت قضایی در سایر حوزه ها) که مشاهده کردند، بازداشت و به اجرای احکام یا زندان معرفی نمایند. در جلب سیار، آدرس مشخصی قید نمی شود و مأموران می توانند در خیابان، محل کار، یا هر مکان عمومی دیگر اقدام به جلب کنند.

شرایط صدور جلب سیار برای اقساط مهریه

دادگاه به راحتی دستور جلب سیار را صادر نمی کند و این امر مستلزم احراز شرایط خاصی است:

1. محکومیت قطعی زوج به پرداخت مهریه و صدور اجراییه: مانند جلب عادی، باید حکم قطعی الزام به پرداخت مهریه (تقسیط شده) صادر و اجراییه آن به زوج ابلاغ شده باشد.
2. فرار، اختفا یا عدم حضور زوج: اصلی ترین شرط، اثبات این موضوع است که زوج علی رغم اطلاع از حکم قطعی و اجراییه، خود را مخفی کرده، متواری شده یا به طور عمدی از دسترس خارج شده تا از اجرای حکم جلوگیری کند. عدم وجود آدرس ثابت یا تغییر مکرر محل سکونت نیز می تواند دلیلی بر این امر باشد.
3. درخواست صریح از دایره اجرای احکام یا ذینفع (زوجه): زوجه یا وکیل ایشان باید با ارائه دلایل و مستندات کافی مبنی بر فرار، اختفا یا عدم همکاری زوج، درخواست کتبی صدور جلب سیار را به قاضی اجرای احکام ارائه دهند.
4. عدم پرداخت مهریه یا اقساط و عدم اثبات اعسار: زوج باید از پرداخت مهریه یا اقساط خودداری کرده باشد و یا اینکه دادخواست اعسار وی پذیرفته نشده باشد.
5. گزارش یا شواهد از متواری شدن بدهکار: ارائه مدارکی مانند گزارش کلانتری مبنی بر عدم دسترسی به زوج در آدرس های قبلی، شهادت همسایگان یا آشنایان، یا هر سندی که نشان دهنده تلاش زوج برای فرار از دین باشد، می تواند در صدور این حکم مؤثر باشد.

مدت اعتبار و چگونگی تمدید جلب سیار

• مدت اعتبار حکم جلب سیار معمولاً محدود است و در متن حکم قید می شود (مثلاً یک ماه).
• اگر مأموران طی این مدت موفق به جلب زوج نشوند، با درخواست مجدد زوجه یا وکیل ایشان از دادگاه، حکم جلب سیار قابل تمدید است.
• دستور جلب سیار فقط در حوزه قضایی محل صدور اعتبار دارد، مگر در مواردی که با نیابت قضایی، همکاری قضایی بین مناطق انجام شود.
• صدور جلب سیار می تواند با درخواست ممنوع الخروج کردن زوج نیز همراه شود تا از خروج وی از کشور جلوگیری گردد.

نمونه درخواست جلب سیار

با سلام و احترام؛

نظر به اینکه محکوم علیه آقای [نام و نام خانوادگی زوج] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] علی رغم صدور اجراییه شماره [شماره اجراییه] و گذشت مهلت قانونی، از پرداخت اقساط مهریه خودداری و متواری شده است و هیچ آدرس ثابت و مشخصی از ایشان در دسترس نمی باشد، مستند به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با توجه به عدم امکان اجرای حکم به شیوه عادی، تقاضای صدور برگ جلب سیار جهت دستگیری و معرفی نامبرده به اجرای احکام محترم را دارم.

فرآیند اعتراض و راه های لغو حکم جلب اقساط مهریه

زوجی که با حکم جلب اقساط مهریه مواجه شده است، می تواند از طرق قانونی مختلفی برای اعتراض به این حکم یا لغو آن اقدام کند. آگاهی از این راهکارها برای مدیریت وضعیت حقوقی ضروری است.

1. پرداخت اقساط معوقه و اخذ رضایت زوجه:

   ساده ترین و مستقیم ترین راه برای لغو حکم جلب، پرداخت کامل اقساط معوقه مهریه است. پس از پرداخت، زوج باید رسید پرداخت را به واحد اجرای احکام ارائه دهد و در صورت امکان، رضایت کتبی زوجه را نیز اخذ کند. با احراز پرداخت بدهی، حکم جلب بلافاصله لغو و در صورت بازداشت، زوج آزاد خواهد شد.

2. پذیرش اعسار یا تعدیل اقساط توسط دادگاه:

   همانطور که قبلاً توضیح داده شد، اگر زوج پیش از صدور حکم جلب یا حتی پس از آن، دادخواست اعسار یا تعدیل اقساط را به دادگاه ارائه داده و این دادخواست مورد پذیرش قرار گیرد، حکم جلب برای اقساط آتی لغو می شود. اما برای اقساط معوقه پیش از پذیرش دادخواست، زوج باید اقدام به پرداخت یا جلب رضایت زوجه نماید.

3. ارائه وثیقه یا کفیل (در برخی موارد خاص):

   در برخی شرایط و با تشخیص قاضی اجرای احکام، ممکن است به زوج اجازه داده شود تا با معرفی یک کفیل معتبر (شخصی که متعهد به حضور زوج در زمان مقرر و پرداخت بدهی شود) یا ارائه وثیقه (مانند سند ملکی یا وجه نقد) تا زمان رسیدگی به پرونده یا پرداخت بدهی، به صورت موقت آزاد شود و حکم جلب وی به حالت تعلیق درآید. این اقدام معمولاً برای تضمین حضور زوج و اطمینان از پرداخت بدهی در آینده است.

4. شکایت از اجرای نادرست حکم جلب:

   اگر حکم جلب به صورت نادرست یا خارج از چارچوب قانونی اجرا شده باشد (مثلاً توسط مأموران غیرمجاز، در خارج از حوزه قضایی بدون نیابت، یا با ورود غیرقانونی به حریم خصوصی)، زوج یا وکیل او می توانند از اجرای احکام مربوطه یا مأموران خاطی شکایت کنند. این شکایت می تواند به لغو حکم جلب یا حداقل توقف اجرای آن منجر شود.

آگاهی از این راهکارها به زوج کمک می کند تا در مواجهه با حکم جلب اقساط مهریه، اقدامات قانونی مناسبی را برای حل و فصل موضوع و جلوگیری از تبعات منفی آن انجام دهد.

توصیه های حقوقی و نکات پایانی برای زوجین

پرونده های مهریه و به ویژه بحث حکم جلب اقساط مهریه، از جمله دعاوی پیچیده و حساس در نظام حقوقی ایران محسوب می شوند. برای هر دو طرف دعوی، آگاهی دقیق از حقوق و تکالیف قانونی و اتخاذ رویکرد صحیح، می تواند نقش حیاتی در حفظ منافع و حل و فصل عادلانه موضوع داشته باشد.

برای زوجه (مطالبه کننده مهریه):

1. پیگیری مستمر پرونده: پس از ثبت دادخواست و صدور حکم تقسیط، پیگیری دقیق و منظم وضعیت پرداخت اقساط و اجرای احکام ضروری است. هرگونه تعلل در پرداخت باید سریعاً به واحد اجرای احکام گزارش شود.
2. ثبت دقیق عدم پرداخت ها: تاریخ های سررسید اقساط و هرگونه عدم پرداخت توسط زوج را به دقت ثبت کنید. این اطلاعات برای اثبات تخلف زوج و درخواست حکم جلب، حیاتی هستند.
3. مشورت با وکیل متخصص خانواده: فرآیندهای حقوقی مهریه و جلب، دارای جزئیات و ظرایف بسیاری هستند. بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص خانواده می تواند به تسریع روند، جلوگیری از اشتباهات حقوقی و اخذ بهترین نتیجه کمک کند. وکیل می تواند شما را در شناسایی اموال زوج، تنظیم دادخواست های لازم و پیگیری اجرای حکم یاری رساند.
4. حفظ مدارک: تمامی اسناد و مدارک مربوط به پرونده، از جمله حکم تقسیط، اجراییه ها، گزارش های عدم پرداخت و مکاتبات قانونی را به دقت نگهداری کنید.

برای زوج (پرداخت کننده مهریه):

1. عدم پنهان کردن اموال: تلاش برای پنهان کردن اموال یا انتقال آنها به نام دیگران برای فرار از پرداخت مهریه، نه تنها مشکل را حل نمی کند، بلکه می تواند عواقب حقوقی جدی تری (مانند جرم فرار از دین) به دنبال داشته باشد.
2. اقدام به موقع برای اعسار یا تعدیل: در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت مهریه یا اقساط آن، در اسرع وقت دادخواست اعسار یا تعدیل اقساط را به دادگاه تقدیم کنید. تعلل در این زمینه می تواند منجر به صدور حکم جلب و بازداشت شما شود.
3. ثبت تمامی پرداخت ها و اخذ رسید: هر پرداخت مهریه (چه پیش قسط و چه اقساط) باید با اخذ رسید معتبر و رسمی (از واحد اجرای احکام، دفترخانه یا با گواهی بانکی) انجام شود. این رسیدها تنها مدرک شما برای اثبات ایفای تعهدات مالی هستند.
4. آگاهی از حقوق: از حقوق خود در برابر احکام جلب و شرایط اعسار و تعدیل اقساط آگاه باشید. در صورت مواجهه با حکم جلب، بدون اتلاف وقت و با کمک مشاور حقوقی، برای رفع آن اقدام کنید.

اهمیت توافق و میانجیگری در حل و فصل اختلافات

در بسیاری از موارد، اختلافات مربوط به مهریه می تواند از طریق گفت وگو، مذاکره و میانجیگری به شیوه ای مسالمت آمیز حل و فصل شود. توافق میان زوجین، نه تنها به حفظ آرامش روانی طرفین کمک می کند، بلکه می تواند فرآیندهای طولانی و پرهزینه قضایی را نیز کوتاه نماید. یک توافق صحیح و قانونی، می تواند جایگزین مناسبی برای احکام اجباری دادگاه باشد.

نتیجه گیری

حکم جلب اقساط مهریه، ابزاری قانونی و مؤثر برای تضمین وصول حق مهریه زوجه است که در صورت عدم پرداخت اقساط یا پیش قسط توسط زوج، به دستور دادگاه صادر می شود. این فرآیند دارای پیچیدگی های حقوقی خاص خود بوده و مستلزم رعایت دقیق شرایط و مراحل قانونی از سوی هر دو طرف است.

برای زوجه، پیگیری مستمر پرونده، ثبت دقیق عدم پرداخت ها و مشورت با وکیل متخصص برای شناسایی اموال و اجرای حکم از اهمیت بالایی برخوردار است. برای زوج نیز، اقدام به موقع برای اعسار یا تعدیل اقساط و ثبت تمامی پرداخت ها برای جلوگیری از عواقب ناخواسته، حیاتی خواهد بود. سقف ۱۱۰ سکه برای اعمال ضمانت اجرای حبس و لزوم اثبات ملائت برای مازاد بر آن، از نکات کلیدی است که زوجین و مراجع قضایی باید همواره مدنظر قرار دهند. در نهایت، آگاهی حقوقی، تعهد به قوانین و در صورت لزوم، بهره گیری از مشاوره های تخصصی، راهگشای حل و فصل عادلانه و مؤثر اختلافات مربوط به مهریه خواهد بود.