ید درمانی برای سرطان تیروئید چگونه عمل میکند؟

ید درمانی یک روش درمانی هدفمند و مؤثر برای انواع خاصی از سرطان تیروئید است که به عنوان سرطان های تیروئید متمایز شناخته می شوند. این سرطان ها شامل سرطان پاپیلاری و فولیکولار هستند که شایع ترین انواع سرطان تیروئید به شمار می روند. ید درمانی از ید رادیواکتیو (I-۱۳۱) استفاده می کند تا سلول های تیروئید و سلول های سرطانی تیروئید باقی مانده پس از جراحی و همچنین سلول های سرطانی که به سایر بخش های بدن گسترش یافته اند (متاستاز) را از بین ببرد.

در ادامه این مقاله به بررسی جامع و علمی ید درمانی برای سرطان تیروئید می پردازیم. ابتدا به معرفی سرطان تیروئید و علائم آن پرداخته سپس روش های تشخیص و درمانی را مرور کرده و پس از پاسخ به این سوال که ایا ید درمانی همان شیمی درمانی است؟؛ به طور مفصل توضیح می دهیم که ید درمانی چگونه عمل می کند چه مراحلی دارد چه عوارض جانبی ممکن است داشته باشد و چه مراقبت هایی پس از آن لازم است. هدف از این مقاله ارائه اطلاعات دقیق مستند و قابل فهم برای عموم مردم است تا درک بهتری از این روش درمانی مهم و مؤثر پیدا کنند.

سرطان تیروئید چیست؟

غده تیروئید یک غده پروانه ای شکل کوچک است که در قسمت جلوی گردن زیر حنجره قرار دارد. این غده هورمون های تیروئیدی را تولید می کند که نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن رشد و تکامل ضربان قلب و بسیاری از عملکردهای مهم دیگر دارند. سرطان تیروئید زمانی رخ می دهد که سلول های غده تیروئید به طور غیرقابل کنترل رشد کرده و تومورهای بدخیم تشکیل دهند.

چهار نوع اصلی سرطان تیروئید وجود دارد :

• سرطان پاپیلاری : شایع ترین نوع سرطان تیروئید که معمولاً به آرامی رشد می کند و اغلب قابل درمان است.
• سرطان فولیکولار : دومین نوع شایع که معمولاً در افراد مسن تر دیده می شود و می تواند به عروق خونی و ریه ها گسترش یابد.
• سرطان مدولاری : نوع نادرتر که از سلول های C تیروئید منشأ می گیرد و می تواند با سندرم های ژنتیکی مرتبط باشد.
• سرطان آناپلاستیک : نادرترین و تهاجمی ترین نوع سرطان تیروئید که به سرعت رشد می کند و درمان آن دشوارتر است.

ید درمانی عمدتاً برای درمان سرطان های تیروئید متمایز (پاپیلاری و فولیکولار) استفاده می شود زیرا این سلول های سرطانی ویژگی جذب ید را حفظ می کنند درست مانند سلول های طبیعی تیروئید.

علائم و نشانه های سرطان تیروئید

سرطان تیروئید در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. با پیشرفت بیماری علائم و نشانه های زیر ممکن است ظاهر شوند :

• وجود یک توده یا گره در گردن : شایع ترین علامت سرطان تیروئید وجود یک توده بدون درد در قسمت جلوی گردن است که ممکن است به سرعت رشد کند.
• گرفتگی صدا یا تغییر صدا : تومورهای تیروئید می توانند بر عصب حنجره فشار وارد کرده و باعث گرفتگی صدا شوند.
• مشکل در بلع (دیسفاژی) : تومور بزرگ ممکن است به مری فشار وارد کرده و بلع غذا را دشوار کند.
• درد در گردن یا گلو : درد معمولاً علامت شایعی نیست اما در برخی موارد تومورهای بزرگ می توانند باعث درد گردن یا گلو شوند.
• تورم غدد لنفاوی گردن : گسترش سرطان به غدد لنفاوی گردن می تواند باعث تورم و بزرگ شدن آن ها شود.

مهم است توجه داشته باشید که این علائم می توانند ناشی از شرایط غیرسرطانی دیگری مانند گواتر ندول های خوش خیم تیروئید یا عفونت های گلو نیز باشند. با این حال در صورت مشاهده هر یک از این علائم مراجعه به پزشک برای ارزیابی دقیق ضروری است.

روش های تشخیص علمی و پزشکی سرطان تیروئید

تشخیص سرطان تیروئید معمولاً شامل ترکیبی از روش های زیر است :

• معاینه فیزیکی : پزشک گردن شما را برای بررسی وجود توده گره یا تورم غدد لنفاوی معاینه می کند.
• آزمایش خون :
  • هورمون محرک تیروئید (TSH) : سطح TSH در خون اندازه گیری می شود تا عملکرد کلی تیروئید ارزیابی شود. در سرطان تیروئید معمولاً سطح TSH طبیعی است اما ممکن است در برخی موارد تغییر کند.
  • هورمون های تیروئیدی (T۴ و T۳) : سطح هورمون های تیروئیدی نیز اندازه گیری می شود. در سرطان تیروئید معمولاً سطح این هورمون ها طبیعی است.
  • تیروگلوبولین (Tg) : تیروگلوبولین پروتئینی است که توسط سلول های تیروئید تولید می شود. سطح Tg می تواند پس از جراحی تیروئید و ید درمانی برای پیگیری عود سرطان مفید باشد.
  • کلسی تونین : برای تشخیص و پیگیری سرطان مدولاری تیروئید سطح کلسی تونین اندازه گیری می شود.
• سونوگرافی تیروئید : سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی تصاویری از غده تیروئید ایجاد می کند و می تواند به شناسایی ندول ها و گره های تیروئید کمک کند. سونوگرافی همچنین می تواند برای هدایت نمونه برداری با سوزن ظریف (FNA) استفاده شود.
• نمونه برداری با سوزن ظریف (FNA) : در این روش با استفاده از یک سوزن نازک نمونه ای از سلول های گره تیروئید برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا خوش خیم یا بدخیم بودن آن مشخص شود. FNA روش اصلی تشخیص سرطان تیروئید است.
• اسکن ید رادیواکتیو تشخیصی : در این اسکن مقدار کمی ید رادیواکتیو به بیمار داده می شود و سپس با استفاده از یک دوربین مخصوص تصاویر از غده تیروئید گرفته می شود. این اسکن می تواند به تعیین عملکرد ندول های تیروئید و شناسایی بافت تیروئید باقی مانده پس از جراحی کمک کند. اسکن ید رادیواکتیو تشخیصی معمولاً با دوز بسیار پایین ید رادیواکتیو انجام می شود و با ید درمانی که دوز بالاتری دارد متفاوت است.
• سی تی اسکن و ام آرآی : این روش های تصویربرداری پیشرفته می توانند برای بررسی گسترش سرطان به بافت های اطراف گردن غدد لنفاوی و سایر بخش های بدن استفاده شوند.
• پت اسکن (PET Scan) : پت اسکن می تواند به شناسایی سلول های سرطانی فعال در سراسر بدن کمک کند و معمولاً برای بررسی متاستازهای دوردست سرطان تیروئید استفاده می شود.

پس از انجام این روش های تشخیصی و تأیید سرطان تیروئید نوع و مرحله سرطان تعیین می شود تا بهترین روش درمانی برای بیمار انتخاب شود.

روش های درمانی سرطان تیروئید

روش های درمانی سرطان تیروئید بستگی به نوع مرحله و ویژگی های خاص سرطان سن و وضعیت سلامتی بیمار دارد. روش های اصلی درمان عبارتند از :

• جراحی : جراحی درمان اصلی برای اکثر سرطان های تیروئید است. نوع جراحی بستگی به اندازه و گسترش تومور دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
  • لوبکتومی تیروئید : برداشتن یک لوب (نیمه) از غده تیروئید. معمولاً برای سرطان های کوچک و محدود به یک لوب استفاده می شود.
  • تیروئیدکتومی کامل : برداشتن کل غده تیروئید. معمولاً برای سرطان های بزرگ تر سرطان هایی که به هر دو لوب گسترش یافته اند یا سرطان هایی که به غدد لنفاوی گسترش یافته اند استفاده می شود.
  • دیسکسیون گردن (برداشتن غدد لنفاوی گردن) : اگر سرطان به غدد لنفاوی گردن گسترش یافته باشد این غدد نیز در طی جراحی برداشته می شوند.
• ید درمانی (ید رادیواکتیو) : ید درمانی روش درمانی مهمی برای سرطان های تیروئید متمایز (پاپیلاری و فولیکولار) است که در ادامه به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.
• هورمون درمانی (لووتیروکسین) : پس از تیروئیدکتومی کامل بیماران نیاز به مصرف هورمون تیروئید مصنوعی (لووتیروکسین) به صورت روزانه دارند تا جایگزین هورمون های تیروئید تولید شده توسط غده تیروئید برداشته شده شود. هورمون درمانی نه تنها کمبود هورمون تیروئید را جبران می کند بلکه می تواند به سرکوب رشد سلول های سرطانی تیروئید باقی مانده نیز کمک کند.
• پرتودرمانی خارجی : پرتودرمانی خارجی با استفاده از اشعه ایکس با انرژی بالا سلول های سرطانی را از بین می برد. این روش معمولاً برای سرطان های تیروئید پیشرفته که به طور کامل با جراحی و ید درمانی قابل درمان نیستند یا برای سرطان های آناپلاستیک که به ید درمانی پاسخ نمی دهند استفاده می شود.
• شیمی درمانی : شیمی درمانی استفاده از داروهای قوی برای از بین بردن سلول های سرطانی است. شیمی درمانی معمولاً برای سرطان های تیروئید پیشرفته که به سایر روش های درمانی پاسخ نمی دهند یا برای سرطان آناپلاستیک استفاده می شود.
• درمان های هدفمند : درمان های هدفمند داروهایی هستند که به طور خاص به نقاط ضعف سلول های سرطانی حمله می کنند. برخی از درمان های هدفمند برای سرطان تیروئید پیشرفته در حال بررسی و استفاده هستند.

انتخاب روش درمانی مناسب برای هر بیمار نیازمند بررسی دقیق و تصمیم گیری مشترک بین پزشک متخصص و بیمار است.

ید درمانی چیست و چگونه عمل می کند؟

ید درمانی که به آن درمان با ید رادیواکتیو (RAI) نیز گفته می شود یک روش درمانی سیستمیک است که از ید رادیواکتیو (I-۱۳۱) برای از بین بردن سلول های تیروئید و سلول های سرطانی تیروئید استفاده می کند. این روش بر اساس این واقعیت استوار است که سلول های تیروئید چه طبیعی و چه سرطانی به طور فعال ید را جذب می کنند.

نحوه عملکرد ید درمانی :

1. جذب ید توسط سلول های تیروئید : غده تیروئید به طور طبیعی ید را از خون جذب می کند تا برای تولید هورمون های تیروئیدی استفاده کند. سلول های سرطان تیروئید متمایز (پاپیلاری و فولیکولار) نیز این توانایی جذب ید را تا حدی حفظ می کنند.
2. ید رادیواکتیو (I-۱۳۱) : ید رادیواکتیو مورد استفاده در درمان ایزوتوپ I-۱۳۱ است که از خود پرتوهای بتا و گاما ساطع می کند.
3. تخریب سلول های تیروئید توسط پرتوهای بتا : پس از مصرف ید رادیواکتیو این ماده از طریق جریان خون به غده تیروئید (یا بقایای تیروئید پس از جراحی) و سلول های سرطانی تیروئید در سراسر بدن می رسد. سلول های تیروئید ید رادیواکتیو را جذب می کنند. پرتوهای بتا که برد کوتاهی دارند به طور موضعی به سلول های تیروئید و سلول های سرطانی اطراف آنها آسیب می رسانند و آنها را از بین می برند. پرتوهای گاما که برد بلندتری دارند از بدن خارج می شوند و قابل ردیابی هستند اما نقش اصلی در تخریب سلول ها بر عهده پرتوهای بتا است.
4. دفع ید رادیواکتیو از بدن : ید رادیواکتیو جذب نشده توسط تیروئید به تدریج از طریق ادرار مدفوع و عرق از بدن دفع می شود.

اهداف ید درمانی :

• از بین بردن بافت تیروئید باقی مانده پس از جراحی (ابلیشن) : پس از تیروئیدکتومی کامل ممکن است مقدار کمی بافت تیروئید طبیعی در گردن باقی بماند. ید درمانی برای از بین بردن این بافت باقی مانده و کاهش احتمال عود سرطان استفاده می شود.
• درمان سرطان تیروئید پیشرفته و متاستاتیک : اگر سرطان تیروئید به غدد لنفاوی گردن یا سایر بخش های بدن (مانند ریه ها و استخوان ها) گسترش یافته باشد ید درمانی می تواند برای از بین بردن این سلول های سرطانی متاستاتیک استفاده شود.
• درمان عود سرطان تیروئید : اگر سرطان تیروئید پس از درمان اولیه عود کند ید درمانی ممکن است برای درمان عود و کنترل بیماری استفاده شود.

ید درمانی معمولاً پس از جراحی تیروئیدکتومی کامل انجام می شود و به عنوان یک درمان تکمیلی (ادجوانت) برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده و کاهش خطر عود بیماری استفاده می شود.

آمادگی برای ید درمانی

آمادگی مناسب برای ید درمانی نقش مهمی در افزایش اثربخشی درمان و کاهش عوارض جانبی دارد. مراحل اصلی آمادگی عبارتند از :

• رژیم غذایی کم ید : بیماران باید حدود ۱ تا ۲ هفته قبل از ید درمانی رژیم غذایی کم ید را شروع کنند. هدف از این رژیم کاهش میزان ید در بدن است تا سلول های سرطانی تیروئید به طور مؤثرتری ید رادیواکتیو را جذب کنند. غذاهای پر ید مانند نمک یددار محصولات لبنی غذاهای دریایی جلبک دریایی برخی ویتامین ها و مکمل ها و غذاهای فرآوری شده باید از رژیم غذایی حذف شوند. پزشک یا متخصص تغذیه راهنمایی های دقیقی در مورد رژیم غذایی کم ید ارائه خواهد داد.
• قطع مصرف هورمون تیروئید (لووتیروکسین) : برای افزایش جذب ید رادیواکتیو توسط سلول های تیروئید سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) باید بالا باشد. TSH هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح می شود و غده تیروئید را برای تولید هورمون های تیروئیدی تحریک می کند. برای افزایش سطح TSH بیماران باید مصرف هورمون تیروئید (لووتیروکسین) را حدود ۴ تا ۶ هفته قبل از ید درمانی قطع کنند. این کار باعث می شود بدن به طور موقت کمبود هورمون تیروئید را تجربه کند و سطح TSH افزایش یابد.
• تحریک TSH با تیروژن (TSH نوترکیب) : در برخی موارد به جای قطع هورمون تیروئید می توان از داروی تیروژن (TSH نوترکیب) استفاده کرد. تیروژن به صورت تزریقی تجویز می شود و باعث افزایش سطح TSH بدون نیاز به قطع هورمون تیروئید می شود. استفاده از تیروژن می تواند برای بیمارانی که قطع هورمون تیروئید برای آنها دشوار است یا عوارض کم کاری تیروئید را به خوبی تحمل نمی کنند گزینه مناسبی باشد.
• آزمایش بارداری برای زنان : زنان در سن باروری باید قبل از ید درمانی آزمایش بارداری انجام دهند زیرا ید رادیواکتیو می تواند برای جنین مضر باشد. ید درمانی در دوران بارداری ممنوع است.
• مشاوره با پزشک : قبل از شروع ید درمانی بیماران باید با پزشک متخصص غدد یا پزشکی هسته ای خود مشورت کنند تا در مورد روند درمان آمادگی های لازم عوارض جانبی احتمالی و مراقبت های پس از درمان اطلاعات کامل کسب کنند و به سؤالات خود پاسخ دهند.

رعایت دقیق دستورالعمل های آمادگی برای ید درمانی به افزایش موفقیت درمان و کاهش احتمال عوارض جانبی کمک می کند.

روند انجام ید درمانی

ید درمانی معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود اما در برخی موارد ممکن است نیاز به بستری کوتاه مدت در بیمارستان باشد به خصوص اگر دوز ید رادیواکتیو بالا باشد. روند انجام ید درمانی به طور کلی به شرح زیر است :

1. مصرف ید رادیواکتیو : ید رادیواکتیو معمولاً به صورت کپسول خوراکی یا مایع مصرف می شود. دوز ید رادیواکتیو بستگی به هدف درمان میزان بافت تیروئید باقی مانده و گسترش سرطان دارد.
2. جذب ید رادیواکتیو توسط تیروئید : پس از مصرف ید رادیواکتیو از طریق جریان خون به غده تیروئید (یا بقایای تیروئید) و سلول های سرطانی تیروئید می رسد و توسط آنها جذب می شود.
3. دوره انزوا (ایزولاسیون) : پس از دریافت ید رادیواکتیو بیمار برای مدت زمان مشخصی (معمولاً چند روز تا یک هفته) باید در انزوا باشد تا از قرار گرفتن دیگران در معرض تشعشع جلوگیری شود. مدت زمان انزوا بستگی به دوز ید رادیواکتیو و دستورالعمل های مرکز پزشکی دارد. در طول دوره انزوا بیماران باید :
   • در اتاق جداگانه بمانند و از تماس نزدیک با دیگران (به خصوص کودکان و زنان باردار) خودداری کنند.
   • از سرویس بهداشتی جداگانه استفاده کنند.
   • از وسایل شخصی جداگانه (مانند ظروف غذاخوری حوله و لباس) استفاده کنند.
   • مقدار زیادی مایعات بنوشند تا به دفع سریع تر ید رادیواکتیو از بدن کمک شود.
   • به طور مرتب دستان خود را بشویند.
4. اسکن ید رادیواکتیو درمانی (پس از درمان) : چند روز پس از ید درمانی ممکن است یک اسکن ید رادیواکتیو درمانی انجام شود تا میزان جذب ید رادیواکتیو در بدن و محل تجمع آن (در صورت وجود سلول های سرطانی) ارزیابی شود. این اسکن می تواند به پزشک در ارزیابی اثربخشی درمان و برنامه ریزی برای پیگیری های بعدی کمک کند.
5. پیگیری و مراقبت های پس از درمان : پس از اتمام دوره انزوا و دفع بخش عمده ای از ید رادیواکتیو از بدن بیماران باید به طور منظم با پزشک خود پیگیری کنند تا اثربخشی درمان ارزیابی شود و در صورت نیاز درمان های تکمیلی یا پیگیری های طولانی مدت انجام شود.

روند ید درمانی ممکن است برای هر بیمار کمی متفاوت باشد و پزشک معالج دستورالعمل های خاصی را بر اساس شرایط فردی بیمار ارائه خواهد داد.

عوارض جانبی ید درمانی

ید درمانی به طور کلی یک روش درمانی ایمن و مؤثر است اما مانند هر درمان پزشکی دیگری ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. عوارض جانبی ید درمانی معمولاً موقتی و خفیف تا متوسط هستند اما در برخی موارد ممکن است شدیدتر باشند. عوارض جانبی به دوز ید رادیواکتیو حساسیت فردی بیمار و وضعیت سلامتی او بستگی دارد.

عوارض جانبی کوتاه مدت ید درمانی :

• تهوع و استفراغ : تهوع و استفراغ از عوارض جانبی شایع ید درمانی هستند که معمولاً خفیف تا متوسط بوده و با داروهای ضد تهوع قابل کنترل هستند.
• خستگی و ضعف : خستگی و ضعف ممکن است در روزهای اولیه پس از ید درمانی رخ دهد و به تدریج بهبود یابد.
• درد و تورم گردن : در برخی موارد بیماران ممکن است درد و تورم خفیفی در ناحیه گردن تجربه کنند که ناشی از التهاب بافت تیروئید باقی مانده است.
• مشکلات غدد بزاقی : غدد بزاقی نیز ید را جذب می کنند و ممکن است تحت تأثیر ید رادیواکتیو قرار گیرند. این مشکلات می تواند شامل خشکی دهان تغییر طعم دهان درد غدد بزاقی و التهاب غدد بزاقی (سیالادنیت) باشد. نوشیدن مایعات فراوان مکیدن آب نبات های ترش و استفاده از آدامس بدون قند می تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.
• التهاب معده (گاستریت) : در برخی موارد ید رادیواکتیو ممکن است باعث التهاب خفیف معده شود که منجر به سوء هاضمه سوزش سر دل یا درد معده شود.
• تغییرات در حس چشایی و بویایی : برخی از بیماران ممکن است تغییراتی در حس چشایی و بویایی خود تجربه کنند که معمولاً موقتی است.

عوارض جانبی بلندمدت ید درمانی :

• کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) : ید درمانی با از بین بردن بافت تیروئید می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود. کم کاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید هورمون تیروئید کافی تولید نمی کند. اکثر بیماران پس از ید درمانی دچار کم کاری تیروئید می شوند و نیاز به مصرف مادام العمر هورمون تیروئید مصنوعی (لووتیروکسین) دارند.
• خشکی دهان مزمن : آسیب به غدد بزاقی در اثر ید رادیواکتیو می تواند منجر به خشکی دهان مزمن (گزروستومیا) شود.
• تنگی مجرای اشکی : در موارد نادر ید رادیواکتیو ممکن است باعث تنگی مجرای اشکی و اشک ریزش شود.
• ناباروری موقت یا دائمی : ید رادیواکتیو می تواند بر عملکرد تخمدان ها و بیضه ها تأثیر بگذارد و در برخی موارد منجر به ناباروری موقت یا دائمی شود. این خطر بیشتر در دوزهای بالای ید رادیواکتیو وجود دارد.
• افزایش خطر سرطان های ثانویه : در موارد بسیار نادر ید درمانی ممکن است خطر ابتلا به سرطان های ثانویه مانند سرطان خون (لوسمی) یا سرطان غدد بزاقی را در طولانی مدت افزایش دهد. این خطر بسیار کم است و فواید ید درمانی برای درمان سرطان تیروئید معمولاً بسیار بیشتر از این خطر احتمالی است.

مهم است توجه داشته باشید که اکثر عوارض جانبی ید درمانی موقتی هستند و با گذشت زمان بهبود می یابند. پزشک معالج بیماران را در مورد عوارض جانبی احتمالی آگاه می کند و راهکارهای مدیریت و کاهش آنها را توضیح می دهد.

مراقبت های پس از ید درمانی

مراقبت های پس از ید درمانی برای بهبودی سریع تر کاهش عوارض جانبی و ارزیابی اثربخشی درمان بسیار مهم است. مراقبت های اصلی شامل موارد زیر است :

• مصرف هورمون تیروئید (لووتیروکسین) : اکثر بیماران پس از ید درمانی نیاز به مصرف مادام العمر هورمون تیروئید مصنوعی (لووتیروکسین) دارند. پزشک دوز مناسب لووتیروکسین را بر اساس نیازهای فردی بیمار تجویز می کند و سطح هورمون تیروئید را به طور منظم پیگیری می کند.
• مایعات فراوان : نوشیدن مقدار زیادی مایعات (آب آب میوه سوپ) به دفع سریع تر ید رادیواکتیو از بدن و کاهش عوارض جانبی مانند خشکی دهان و التهاب مثانه کمک می کند.
• بهداشت دهان و دندان : رعایت بهداشت دهان و دندان به ویژه شستشوی دهان و مسواک زدن منظم به کاهش مشکلات غدد بزاقی و خشکی دهان کمک می کند.
• مراقبت از غدد بزاقی : تحریک غدد بزاقی با مکیدن آب نبات های ترش یا آدامس بدون قند می تواند به بهبود عملکرد غدد بزاقی و کاهش خشکی دهان کمک کند.
• پیگیری های منظم پزشکی : بیماران باید به طور منظم با پزشک متخصص غدد یا پزشکی هسته ای خود پیگیری کنند تا اثربخشی درمان ارزیابی شود سطح هورمون تیروئید کنترل شود و در صورت نیاز درمان های تکمیلی یا پیگیری های طولانی مدت انجام شود. پیگیری ها معمولاً شامل آزمایش خون (سطح تیروگلوبولین TSH هورمون های تیروئید) و اسکن های تصویربرداری (سونوگرافی گردن اسکن ید رادیواکتیو) است.
• جلوگیری از بارداری : زنان باید حداقل ۶ تا ۱۲ ماه پس از ید درمانی از بارداری خودداری کنند زیرا ید رادیواکتیو می تواند برای جنین مضر باشد. مردان نیز باید حداقل ۳ تا ۶ ماه پس از ید درمانی از بارداری همسر خود جلوگیری کنند.

رعایت دقیق دستورالعمل های مراقبت های پس از ید درمانی به بهبودی کامل و حفظ سلامت بیماران کمک می کند.

پیشگیری از سرطان تیروئید

متاسفانه هیچ راهکار قطعی برای پیشگیری از سرطان تیروئید وجود ندارد زیرا علت دقیق بسیاری از موارد سرطان تیروئید ناشناخته است. با این حال برخی اقدامات ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان تیروئید کمک کنند :

• جلوگیری از قرار گرفتن در معرض تشعشع غیرضروری : قرار گرفتن در معرض تشعشع به ویژه در دوران کودکی می تواند خطر ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش دهد. تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس غیرضروری و پرتوهای رادیواکتیو خودداری کنید. در صورت نیاز به انجام رادیوگرافی یا سی تی اسکن حتماً با پزشک خود در مورد لزوم انجام آنها صحبت کنید.
• مصرف کافی ید : کمبود ید در رژیم غذایی می تواند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان تیروئید (به ویژه سرطان فولیکولار) را افزایش دهد. اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما حاوی مقدار کافی ید است. استفاده از نمک یددار و مصرف غذاهای حاوی ید مانند ماهی و لبنیات می تواند به تأمین ید مورد نیاز بدن کمک کند. با این حال مصرف بیش از حد ید نیز توصیه نمی شود و باید با پزشک مشورت شود.
• معاینات منظم پزشکی : انجام معاینات منظم پزشکی و توجه به هرگونه تغییر غیرطبیعی در گردن می تواند به تشخیص زودهنگام سرطان تیروئید کمک کند. تشخیص زودهنگام سرطان تیروئید شانس موفقیت درمان را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
• سبک زندگی سالم : حفظ سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب ورزش منظم و اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل می تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان ها از جمله سرطان تیروئید کمک کند.

با وجود این اقدامات باز هم ممکن است سرطان تیروئید رخ دهد. مهم ترین اقدام آگاهی از علائم سرطان تیروئید و مراجعه زودهنگام به پزشک در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک است.

نتیجه گیری علمی و کاربردی

ید درمانی یک روش درمانی هدفمند و مؤثر برای سرطان های تیروئید متمایز (پاپیلاری و فولیکولار) است که با استفاده از ید رادیواکتیو (I-۱۳۱) سلول های تیروئید و سلول های سرطانی تیروئید را از بین می برد. این روش معمولاً پس از جراحی تیروئیدکتومی کامل انجام می شود و به عنوان یک درمان تکمیلی برای از بین بردن بافت تیروئید باقی مانده و درمان متاستازهای دوردست سرطان تیروئید استفاده می شود.

ید درمانی با توجه به توانایی منحصربه فرد سلول های تیروئید در جذب ید به طور انتخابی سلول های تیروئید را هدف قرار می دهد و به بافت های سالم اطراف آسیب کمتری می رساند. آمادگی مناسب روند انجام دقیق و مراقبت های پس از درمان نقش مهمی در افزایش اثربخشی ید درمانی و کاهش عوارض جانبی آن دارند.

با وجود عوارض جانبی احتمالی ید درمانی به طور کلی یک روش درمانی ایمن و قابل تحمل است و نقش حیاتی در بهبود بقا و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان تیروئید متمایز ایفا می کند. پیگیری های منظم پزشکی پس از ید درمانی برای ارزیابی اثربخشی درمان تشخیص زودهنگام عود بیماری و مدیریت عوارض جانبی احتمالی ضروری است.

در نهایت انتخاب روش درمانی مناسب برای سرطان تیروئید نیازمند بررسی دقیق شرایط هر بیمار و تصمیم گیری مشترک بین پزشک متخصص و بیمار است. ید درمانی یکی از ابزارهای قدرتمند در زرادخانه درمانی سرطان تیروئید است که با استفاده صحیح و به موقع می تواند نتایج بسیار مثبتی به همراه داشته باشد.

پرسش و پاسخ

پرسش ۱ : آیا ید درمانی برای همه انواع سرطان تیروئید مؤثر است؟

پاسخ : خیر ید درمانی عمدتاً برای درمان سرطان های تیروئید متمایز (پاپیلاری و فولیکولار) مؤثر است. این سرطان ها ویژگی جذب ید را حفظ می کنند و به ید رادیواکتیو پاسخ می دهند. سرطان های مدولاری و آناپلاستیک تیروئید معمولاً ید را جذب نمی کنند و ید درمانی برای آنها مؤثر نیست. برای این انواع سرطان ها روش های درمانی دیگری مانند جراحی پرتودرمانی خارجی شیمی درمانی و درمان های هدفمند استفاده می شود.

پرسش ۲ : چه مدت بعد از ید درمانی می توانم به زندگی عادی برگردم؟

پاسخ : مدت زمان بازگشت به زندگی عادی پس از ید درمانی بستگی به دوز ید رادیواکتیو وضعیت سلامتی بیمار و نوع شغل و فعالیت های روزمره او دارد. دوره انزوا معمولاً چند روز تا یک هفته طول می کشد. پس از اتمام دوره انزوا بیماران می توانند به تدریج فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرند. با این حال خستگی و ضعف ممکن است تا چند هفته پس از درمان ادامه داشته باشد. بهبودی کامل و بازگشت به سطح انرژی قبل از درمان ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. مهم است که به بدن خود گوش دهید استراحت کافی داشته باشید و به تدریج فعالیت های خود را افزایش دهید.

پرسش ۳ : آیا ید درمانی دردناک است؟

پاسخ : ید درمانی به طور کلی یک روش درمانی دردناک نیست. مصرف کپسول یا مایع ید رادیواکتیو معمولاً بدون درد است. برخی از بیماران ممکن است در حین بلع کپسول یا مایع احساس ناراحتی خفیفی داشته باشند. عوارض جانبی ید درمانی مانند تهوع درد گردن یا مشکلات غدد بزاقی ممکن است باعث ایجاد ناراحتی شوند اما این ناراحتی ها معمولاً خفیف تا متوسط بوده و با دارو و مراقبت های حمایتی قابل کنترل هستند. در مجموع ید درمانی یک روش درمانی قابل تحمل است و درد اصلی مرتبط با آن ناشی از عوارض جانبی احتمالی است نه خود درمان.

تأکید مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارند و نباید به عنوان جایگزینی برای نظر و توصیه متخصص پزشکی در نظر گرفته شوند. در صورت داشتن هرگونه سؤال یا نگرانی در مورد سرطان تیروئید و ید درمانی حتماً با پزشک متخصص غدد یا پزشکی هسته ای خود مشورت کنید. پزشک شما می تواند بر اساس شرایط فردی شما بهترین اطلاعات و راهنمایی ها را ارائه دهد.