۱۵ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

 

به گزارش خبرگزاری وبگردی، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 15 آذر برابر با 5 دسامبر را ورق می‌زنیم.

***

ابوالحسن عبدالرحمن صوفی رازی

۱۵ آذر ۲۸۲ خورشیدی، ابوالحسن عبدالرحمن صوفی رازی در شهر ری به‌دنیا آمد. او استاد ریاضی و اخترشناس برجسته ایرانی سده دهم میلادی بود که در دوران دیلمیان زندگی می‌کرد و برای همیشه شیوه نگریستن ما را به ستارگان در آسمان تغییر داد و به‌عنوان یکی از بانفوذترین منجمان جهان شناخته می‌شود. امیر عضدالدوله دیلمی، صوفی را به‌عنوان استاد ریاضی و نجوم شهر گور فیروزآباد منسوب کرد. صوفی در رصدخانه شهر گور پژوهش‌های اخترشناختی قابل‌توجهی انجام داد، تا‌جایی‌که به شهرت بسیار زیادی رسید. او زندگی خود را به پیشبرد درک ما از ستارگان و صور فلکی اختصاص داد تاجایی‌که مشاهدات دقیق او هنوز پس‌از بیشتر از هزار سال معتبر است. صوفی کتاب صورالکواکب را که نسخه تصحیح شده‌ای از المجسطی  بطلمیوس بود، براساس مشاهدات رصدی خودش تألیف کرد و در آن موقعیت، رنگ و قدر ۱۰۸۱ جرم آسمانی را توصیف کرد. او نخستین اخترشناسی است که کهکشان آندرومدا را کشف و گزارش رصدی ابر ماژلانی بزرگ را ثبت کرد. به‌این‌ترتیب او اولین کسی است که گزارش رصدی اجرام آسمانی خارج از کهکشان راه شیری را ثبت کرده است.

 

آلبرت دانیال‌زاده

۱۵ آذر ۱۳۹۵ خورشیدی، آلبرت دانیال‌زاده زیست‌شیمی‌دان ایرانی‌ارمنی اهل کرمانشاه درگذشت. آلبرت دانیال‌زاده دکترای تخصصی خودش را در سال ۱۹۶۳ میلادی از دانشگاه ایلینوی در شیکاگو و در رشتۀ شیمی‌بیوشیمی دریافت کرد. دانیال‌زاده پس از پایان تحصیلات به ایران بازگشت و به‌عنوان هیئت علمی در دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتی کنونی) با درجۀ دانشیاری مشغول به تدریس شد. فعالیت‌های علمی آلبرت دانیال‌زاده در زمینۀ زیست‌شیمی نقش مهمی در رشد این رشته در دانشگاه ملی ایران و دانشگاه شهید بهشتی داشته‌ است. او در دانشگاه شهید بهشتی به درجۀ استادی هم رسید. دانیال‌زاده در سال ۱۳۷۴  بازنشسته شد و ازآنجاکه فرزندانش در ایالات متحده آمریکا تحصیل می‌کردند به آنجا مهاجرت کرد و تا پایان عمر همانجا ماند.

 آلودگی بزرگ هوای لندن
۵ دسامبر ۱۹۵۲ میلادی برابر با 15آذر ۱۳۳۱ خورشیدی، آلودگی بزرگ هوای لندن که به «مه‌دود بزرگ» معروف است آغاز شد و تا ۹ دسامبر ادامه یافت. علت این آلودگی وسیع هوا در شهر لندن مصرف بیش‌ازحد زغال‌سنگ به دلیل سرمای هوا بود. مه‌دود با کاهش دید و حتی نفوذ به مناطق سرپوشیده، بسیار شدیدتر از رویداد‌های مه‌دود قبلی بود و اختلالات عمده‌ای به‌وجود آورد. گزارش‌های پزشکی دولت انگلیس در هفته‌های پس‌از این رویداد تخمین می‌زد که بیش‌از ۴هزار نفر در نتیجه مستقیم مه‌دود جان خود را از دست داده‌اند و ۱۰۰هزار نفر دیگر به‌دلیل تأثیرات دود بر دستگاه تنفسی بیمار شده‌اند. تحقیقات جدیدتر نشان می‌دهد که تعداد کل تلفات به‌طور قابل توجهی بیشتر بوده  و با تخمین‌ها به حدود ۱۰هزار تا ۱۲هزار مرگ رسیده است. ابعاد گسترده این فاجعه که از آن به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین فجایع محیط‌زیستی و بدترین فاجعه مرتبط با آلودگی هوا در بریتانیا یاد می‌شود و همچنین فشار افکار عمومی موجب شد تا مجلس بریتانیا در سال ۱۹۵۶ قانونی را باعنوان «هوای پاک» تصویب کند.

جووانی باتیستا مورگانی
۵ دسامبر ۱۷۷۱ برابر میلادی با 15 آذر ۱۱۵۰ خورشیدی، جووانی باتیستا مورگانی، آناتومیست و آسیب‌شناس ایتالیایی که آثارش نقش مهمی در تبدیل‌کردن آناتومی به یک علم دقیق کمک کردند درگذشت. مطالعات اولیه او در خصوص گلو و سینوس بسیار معروف است و تحقیقاتش درباره کیست پارا-اوارین در زنان و آپاندیس بیضه در مردان باعث شد این دو منطقه را با عنوان هیداتید مورگانی نامگذاری کنند. کتاب او «درباره جایگاه و علل بیماری‌ها با استفاده از کالبدشناسی» است که در آن، پایه و اساس آسیب‌شناسی مدرن را بنا نهاده است. مورگانی، سل را مسری می‌دانست و از انجام کالبدشکافی روی افراد مبتلا به سل خودداری می‌کرد. آموزش او به تدوین قوانینی منجر شد که ضدعفونی اتاق‌های محل بستری بیماران مبتلا به سل و سوزاندن لباس‌هایشان بعد از مرگ آنها را اجباری می‌کرد. درمورد سرطان، مورگانی اصرار داشت که چاقو تنها درمانی است که نتایج موثری به همراه دارد. او را با لقب پدر آسیب‌شناسی تشریحی‌بافتی می‌شناسند. 

جوزف ارلنگر 

۵ دسامبر ۱۹۶۵ میلادی برابر با 15 آذر ۱۳۴۴ خورشیدی، جوزف ارلنگر، فیزیولوژیست آمریکایی درگذشت. او کسی است که کشف کرد آکسون‌ها یا رشته‌های درون یک طناب عصبی عملکردهای متفاوتی دارند. ارلنگر در سال ۱۹۱۰ کرسی فیزیولوژی را در دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوئیس پذیرفت و تا زمان بازنشستگی در سال ۱۹۴۶ در مقام استادی باقی ماند و گروه او به یکی از مراکز تحقیقاتی عمده فیزیولوژی در آمریکا تبدیل شد. ارلنگر به کار خود در زمینه فیزیولوژی قلب و عروق ادامه داد. طی جنگ جهانی اول، او تحقیقاتی درباره مشکل شوک ( افت فشار خون سرخرگی) انجام داد. در سال ۱۹۲۱ او علایقش را به فیزیولوژی عصبی تغییر داد و با همکارش هربرت گاسر کار مشترکی را روی تقویت و ثبت پتانسیل‌های کنش عصبی با اسیلوسکوپ پرتو کاتدی آغاز کرد که و برای همین تحقیقات، آن دو در سال ۱۹۴۴ جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را دریافت کردند.

الیزابت کابوت کری آگاسیز

۵ دسامبر ۱۸۲۲ میلادی برابر 15 آذر ۱۲۰۱ خورشیدی، الیزابت کابوت کری آگاسیز، مربی، طبیعت‌شناس و نویسنده آمریکایی به دنیا آمد. آگاسیز بنیانگذار و اولین رئیس کالج رادکلیف در کمبریج، ماساچوست آمریکا بود. او در سال ۱۸۵۰ با طبیعت‌شناس سوئیسی، لوئیس آگاسیز ازدواج کرد. آنها با هم برای انجام اکتشافات علمی به سفر رفتند و مدرسه تاریخ طبیعی اندرسون را تأسیس کردند. زمانی که همسر آگاسیز در سال ۱۸۷۳ درگذشت الیزابت به ایده تاسیس کالجی برای زنان تحت نام اولیه انکس هاروارد در کمبریج علاقه‌مند شد. در سال ۱۸۹۴ انکس به کالج رادکلیف تغییر نام داد. آگاسیز تا سال ۱۸۹۹ به‌عنوان رئیس این کالج دختران خدمت کرد و بعد تا سال ۱۹۰۳ به‌عنوان رئیس افتخاری باقی ماند. کتاب‌های او شامل اولین درس در تاریخ طبیعی (۱۸۵۹) و سفری در برزیل (۱۸۶۷) است.