وزیر کشور از طرح انتخاب شهردار توسط مردم غبار روبی کرد/ رویای شهردار مردمی محقق می‌شود؟

نورا حسینی: سال‌هاست که موضوع انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم از سوی مسئولان مختلف مطرح می‌شود. از لایحه بی سرانجام مدیریت واحد شهری تا طرح‌ها و پیشنهادات مجلس در ادوار مختلف. در این سال‌ها پژوهش و مطالعات زیادی هم درخصوص شیوه انتخاب شهردار انجام شده است و تهران با شهرهای بزرگ دنیا که بیشتر آنها شهرداران‌شان با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود مقایسه شده  اما حاصل کار این بوده که همچنان شهرداران توسط شوراها انتخاب می‌شوند و تلاش مجلس برای تغییر قوانین برای انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم بی‌سرانجام مانده است. یکی از معترضان این حرکت‌، شورایی‌ها بودند، زیرا جامعه شورایی معتقد است  یکی از مهم‌ترین حقوق شوراها، انتخاب شهردار است که اگر این مسئولیت هم از شوراها گرفته شود، عملا شوراها را بی‌خاصیت می‌کند.

اما به تازگی اسکندر مؤمنی در آئین تکریم و معارفه استاندار خوزستان با بیان اینکه مبنا است که با کمک نمایندگان، تثبیت مدیریت شهرداری افزایش یابد گفته است: الان می‌بینیم که شهردارانی را که شورای شهر انتخاب می‌کنند بلافاصله جابجایش می‌کنند و ما شرایطی را داریم که در شهرهایی طی چهار سال، چهار شهردار تغییر داده حال سرپرست‌ها، بماند. این درحالی است که کمترین زمانی را که متخصصان برای تثبیت مدیریت کسی که بتواند شهر را اداره کند، میانگین چهار سال تعیین کردند، بنا داریم با کمک نمایندگان مجلس، شهرداران به طور مستقیم توسط مردم انتخاب شوند و یا اینکه جابجا کردن بعد از تثبیت به سادگی نباشد تا شاهد نباشیم که شهرداران به سادگی جابجا شوند؛ این در حالیست که خود اعضای شورای شهر او را انتخاب کرده‌اند، این با هیچ علم و اصول مدیریتی هماهنگ نیست چراکه ثبات در کار یکی از زمینه‌های پیشرفت است.

 سخنان وزیر کشور دوباره این طرح قدیمی را غبار روبی کرد. هرچند که او در سخنانش اشاره کرده که شیوه برکناری شهرداران باید دشوارتر شود. 

مهم‌ترین وظیفه شورای شهر انتخاب شهردار است؟!

دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص انتخاب شهردار توسط مردم مطرح است . جعفرتشکری هاشمی ؛رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران از موافقان انتخاب شهردار توسط مردم است. او می‌گوید: بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا انتخاب شهردار توسط مردم است و باید انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم را از مجلس بخواهیم. درست است که شورای شهر نمایندگان مردم هستند و می‌توانیم بگوییم انتخاب شهردار توسط آنها به نوعی (با واسطه) انتخاب مردم است، ولی اینکه شهرداران مستقیم توسط مردم انتخاب شوند، می‌تواند ویژگی‌های برجسته‌ای داشته باشد. در آن صورت، مردم شهر، حق تصمیم و حق انتخاب خواهند داشت و احساس می‌کنند اگر شهرداری آمد، کسی است که خودشان انتخاب کرده‌اند و خودشان او را شایسته‌تر از دیگران دیده‌اند.

تشکری هاشمی تاکید می‌کند با انتخاب شهردار توسط مردم هم شهرداران از پشتوانه قوی مردمی برخوردار می شوند و هم آن شهردار با شناختی که از خواسته‌های مردم و خاستگاه مردم دارد، نقش اثربخش‌تری خواهد داشت.

او درخصوص این که مخالفت‌های جدی انتخاب شهردار توسط مردم از سوی جامعه شورایی است و معتقدند اگر این اختیار هم از شوراها گرفته شود، شوراها بی‌اثر می‌شوند هم می‌گوید: اینکه گفته شده مهم‌ترین وظیفه شورای شهر انتخاب شهردار است، این مربوط به یکی دو روز اول کار شورا می‌شود. پس چهار سال دیگر را شورا قرار است چه کار کند؟ اگر منظور این است که مهم‌ترین مأموریت شهرداری و شورای شهر همین دو روز است که تعبیری غیرمنطقی است. متأسفانه باید بگویم وقتی اعضای شورا در این دو روز تصمیم گرفتند، چهار سال باید با آن تصمیم مدارا کنند، درحالی که اگر ما این انتخاب را بر عهده مردم بگذاریم، خواهیم دید که شوراهای شهر وظایف و موضوعات برزمین‌مانده‌ زیادی دارند. یک بخش‌ از آن حوزه‌های قانون‌گذاری و بخش دیگر آن حوزه‌های نظارتی است. در حال حاضر یکی از مشکلات‌مان این است که در حوزه‌های نظارتی در برخی مسائل آن نقش لازم را انجام نداده‌ایم و نمی‌توانیم آن را انجام دهیم. بخشی از آن به تعارفات و بخشی به روابط می‌گذرد. این منطقی نیست؛ درحالی که اگر شهردار منتخب مردم باشد، در مقابل همه‌ مردم شهر مسئول است و بعد شورا هم به وظیفه قانونی خودش که نظارت است، به طور دقیق ورود خواهد کرد.ضمن اینکه حوزه‌ نفوذ شورای شهر فقط در حد شهرداری است و از قضا بایستی یکی از مطالبات‌مان از مجلس شورای اسلامی این باشد که حوزه نفوذ شورای اسلامی شهر را به همه ارکان شهر تسری بدهند و شوراهای اسلامی به‌عنوان سیاست‌گذاران شهر عمل کنند نه به عنوان سیاست‌گذاران شهرداری. در آن صورت است که اعضای شورای شهر از این بابت که وزن کارشان سبک شده نگران نخواهند بود و از آن سو، مردم هم مطمئن هستند آن کسی را که پسندیده‌اند، برای شهر انتخاب شده و نهایتا اعضای شورا بدون حب و بغض به دقت مسائل عملکردی شهرداری و بقیه‌ دستگاه‌ها را عادلانه و اثربخش نظارت خواهند کرد.

او درخصوص اینکه گفته می‌شود ، نهادهای دیگری در انتخاب شهردار تهران نقش دارند هم توضیح می‌دهد: به طور قاطع به شما عرض می‌کنم که هیچ‌کس در انتخاب شهردار، شورا را تحت فشار نگذاشت. سلایق سیاسی و علاقه‌مندی‌های (به‌طور طبیعی سازماندهی‌شده) در بین خودشان، منجر به انتخاب شهردار شد. شما به خاطر دارید زمانی که شهردار فعلی تهران انتخاب شد، در بین سه گزینه‌ای که رقیب بودند، یک نفر ۹ رأی، یک نفر هشت رأی و یک نفر سه رأی آورد. پس معلوم می‌شود که در آن جلسات غیررسمی اعضا کاملا در انتخاب مخیر بودند و حتی در روزی هم که در صحن علنی بنا به توصیه‌ برخی از دوستان گفته شد که همه به شهردار رأی بدهند، باز هم سه نفر قبول نکردند و گفتند نه، چون اعتقاد نداشتند به اینکه ایشان کارآمدترین فرد است. ولی زمانی که شهردار انتخاب شد، همه خودشان را موظف دانستند که به این شهردار کمک کنند و از او حمایت کنند تا بتواند به تحقق هدف‌هایی که در برنامه‌های ارائه‌شده به شورا مشخص شده بود کمک کنند. از اینجا به بعد دیگر عملکرد خود افراد است که چقدر می‌توانند این اعتماد و حمایت را برای خودشان حفظ کنند. اگر شما می‌بینید که ریزش‌هایی این وسط اتفاق افتاد  به دلیل قول‌ها، وعده‌ و وعیدها و پاسخ‌گویی به مردم است که واقعا مهم‌ترین چالش پیش‌روی بسیاری از اعضاست. در هر صورت بنای ما بر این نیست که به دنبال مچ‌گیری از شهردار باشیم. همه‌ تلاش‌مان را به کار گرفتیم تا از شهردار دستگیری کنیم برای اینکه بتواند خواسته‌های مردم را محقق کند.

نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

نظرسنجی‌های شهرداری در این سال‌ها هم نشان می‌دهد که مردم موافق این هستند که شهردار منتخب مستقیم خودشان باشد تا با واسطه توسط شوراها برگزیده شود، درنظر سنجی که شهرداری تهران از شهروندان تهرانی در مرداد ۱۴۰۰ انجام داد و در زمستان ۱۴۰۰  با عنوان « مسائل شهر و انتخاب شهردار از نگاه شهروندان و صاحب نظران » منتشر شده نشان می دهد که معیارهای انتخاب شهردار توسط مردم با شوراها تفاوت زیادی دارد و تهرانی ها به شهرداری با چهره سیاسی علاقه‌ای نداشتند.

 درهفته پایانی مردادماه ۱۴۰۰  چند روزی مانده به انتخاب شهردار فعلی تهران ،دو نظرسنجی تلفنی در سطح شهر تهران به انجام رسید که هدف آن دست‌یابی به ویژگی‌های شهردار مطلوب و مهم‌ترین مسائل و مشکلات شهر تهران از دیدگاه شهروندان تهرانی بود. دو گروه به این نظرسنجی پاسخ دادند؛ نخست، ۱۲۰۰ نفر از شهروندان تهرانی که به صورت تصادفی انتخاب شدند و دیگر، ۷۰ تن از صاحب‌نظران، برخی پژوهشگران و مدیران شهری که انتخاب آنان هدفمند بود.

در نظرسنجی عمومی، اندکی بیش از نیمی از پاسخگویان مرد بودند. میانگین سنی آنان ۴۶.۷ سال بود و حدود ۷۹ درصدشان متأهل، ۴۴ درصد شاغل، ۳۵.۳ درصد خانه‌دار و ۱۳.۳ درصد بازنشسته بودند. همچنین، ۴۳ درصد دارای تحصیلات دانشگاهی و ۳۱.۳ درصد دیپلمه بودند. علاوه بر این، حدود نیمی از پاسخگویان متولد تهران بودند و میانگین سکونت آنان در تهران ۳۷ سال به دست آمد.

در نظرسنجی صاحب‌نظران، حدود ۸۷ درصد از پاسخگویان مرد بودند. میانگین سنی آنان ۴۴.۳ سال بود و حدود ۸۷ درصد نیز متأهل بودند. نسبت شاغلان در بین این گروه ۹۷ درصد به دست آمد که ناشی از هدفمند بودن انتخاب افراد است. حدود ۶۲ درصد آنان مسئولیت مدیریتی و ۳۸ درصد کارکنان متخصص بودند و تحصیلات ۹۷ درصدشان کارشناسی ارشد و دکتری بود.

نخستین نکته‌ای که در این نظرسنجی جلب توجه می کرد، بی‌اطلاعی شهروندان از مرجع انتخاب شهردار و شهردار تهران است. حدود ۵۳ درصد نمی‌دانستند چه نهادی شهردار تهران را انتخاب می‌کند. در این زمینه، فقط دو پنجم پاسخگویان درست پاسخ داده بودند. همچنین، فقط ۳۵ درصد می‌دانستند که شهردار وقت تهران چه کسی است  و ۵۹.۵ درصد شهردار تهران را نمی‌شناختند. همین نکته نشان می داد که ارتباط شهرداری با مردم چندان قوی و سیستماتیک نیست.  

یافته های این نظر سنجی نشان می داد که تهرانی ها بیشتر از بین ۹ ویژگی مطرح شده برای شهردار تهران فقط با ویژگی چهره سیاسی بودن شهردار بیشترین مخالفت را داشتند. ۶۴.۵ درصد از عموم مردم و ۶۰.۵ درصد از صاحب نظران با چهره سیاسی بودن شهردار تهران مخالف بودند.

تخصص در حوزه شهری و شهرسازی، داشتن سابقه کار اجرایی در شهرداری و آشنایی با شهر و مردم تهران از ویژگی هایی مورد توجه تهرانی ها برای انتخاب شهردار بود .

یافته‌های این نظرسنجی نشان می داد که معیارهای انتخاب شهردار از سوی مردم با اعضای شورای شهر که به دنبال یک چهره سیاسی و ملی بودند متفاوت است. این که سخنان وزیرکشور چه میزان ازسوی دولت و مجلس پیگیری خواهد شد مشخص نیست اما به نظر می رسد وزنه موافقان بیش از مخالفان شده است.

برگرفته از اظهارنظرهای اعضای شورا در سال های (۱۴۰۱و ۱۴۰۲)

نام و سمت	اظهار نظر
مهدی چمران ؛رییس شورای شهرتهران	ما با انتخاب شهردار به صورت مستقیم یک درجه ای موافق نیستیم ، انتخاب شهردار کاری تخصصی است وبایستی توسط گروه های تخصصی انجام شود نه این که با تبلیغات و نگاه های سیاسی و .. مانند رییس جمهور ، شهردار انتخاب شود . مردم شوراهارا انتخاب می کنند و شورایی که توسط مردم انتخاب شده اند شهردار را انتخاب می کنند و به صورت دو درجه ای شهردار توسط مردم انتخاب می شود.
جعفرتشکری هاشمی ؛عضو شورای شهر تهران	مکانیسم انتخاب شهردار جای تأمل دارد. اگر نمایندگان مردم در مجلس این موضوع را بررسی کنند که هر قدر مشارکت مردم در کارها بیشتر باشد، مشروعیت و حمایت‌های مردمی را بیشتر خواهیم داشت. با این اوصاف، اگر انتخاب شهردار را هم به مردم بسپاریم و همان‌طور که شورای شهر را انتخاب می‌کنند، او را هم انتخاب کنند، به نظر می‌رسد این شهرداران از حمایت‌های بیشتر مردم و از مقبولیت و مشروعیت بالاتری برخوردار می‌شوند.
علیرضا نادعلی؛ سخنگوی شورای شهر تهران	مدت هاست شرایط انتصاب از بالا را پشت سرگذاشته ایم و به مرحله ای رسیدیم که در عین این که هم مردم سالاری و دموکراسی در نظر گرفته می شود  نگاه تخصصی و نگاه یک عده با عنوان نخبه  که توسط مردم انتخاب و تحت نام  شورای اسلامی شهر و روستا فعالیت می کنند و یک نهاد مردم سالار است که نمایندگی مردم را هم برعهده دارد با نگاه تخصصی تری شهردار را انتخاب می کند.
پرویز سروری؛نائب رییس شورای شهر  تهران	انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم نظام شورایی کشور را برهم می‌زند و دیگر شوراها خاصیتی ندارند وقتی شهردار توسط شورا انتخاب نشود حذف آن در صورت ناکارآمدی هم توسط شورا نمی‌تواند صورت بگیرد و عملا نظارت شورا اهرمی ندارد. پیشنهادهایی مبنی بر انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم به شکلی یعنی حذف شوراها و اگر می‌خواهند شوراها را حذف کنند بحث دیگری است.
محمد یعقوب باقری نماینده استان چهارمحال و بختیاری در شورای عالی استان ها	بالاترین اختیار شوراها به ویژه شوراهای شهرها، انتخاب شهردار در  سطح شهرهای کشور است که یک امتیاز مثبت برای نهاد شوراها محسوب می شود. اعضای شوراها در سازمان همیاری شهرداری های هر استان نیز برای تعیین بازرس و حسابرس می توانند نقش مستقیم داشته باشند. اگر اختیار انتخاب شهردار از شوراها گرفته شود بزودی اختیار انتخاب دهیاران هم از شوراهای روستا گرفته خواهد شد.
ناصر امانی عضو شورای شهر تهران	من فقط در مورد تهران و کلان‌شهرها این را قبول دارم که لیست‌های اصلی شهردار را هم معرفی کنند و مردم هم به شورا و هم به شهرداری رأی دهند.

۲۳۳۲۳۳

۲۳۳۲۳۳