نمونه دادخواست صدور حکم حجر

دادخواست صدور حکم حجر راهکاری قانونی برای حمایت از افراد ناتوان در اداره امور خود است که به دلیل عواملی مانند جنون، سفه یا صغر، از تصرف در اموال و حقوق مالی و غیرمالی خود منع می شوند. این اقدام با هدف حفاظت از منافع فرد محجور و جلوگیری از تضییع حقوق وی صورت می پذیرد.

حمایت از حقوق افراد آسیب پذیر و ناتوان در جامعه، یکی از اصول بنیادین نظام حقوقی است. در این میان، موضوع حجر از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا مستقیماً با توانایی افراد در تصمیم گیری و اداره امور مالی و غیرمالی خود مرتبط می شود. حجر وضعیتی است که به موجب آن، شخص به دلیل فقدان یا نقص در قوای عقلی یا رشد عقلی، از تصرف قانونی در اموال و گاهی اوقات در امور غیرمالی خود منع می شود. این محدودیت با هدف حفاظت از خود فرد محجور و همچنین حفظ حقوق اشخاص ثالثی که ممکن است با وی معامله کنند، وضع شده است. تنظیم و تقدیم دادخواست صدور حکم حجر، فرایندی حقوقی است که نیازمند آشنایی دقیق با قوانین، شرایط، مدارک و مراجع صالح است.

حجر چیست و چه کسانی محجور محسوب می شوند؟ (ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی)

حجر در اصطلاح حقوقی به معنای ممنوعیت شخص از تصرف در امور مالی و یا غیرمالی خود به موجب قانون است. فردی که این وضعیت بر او عارض شده باشد، «محجور» نامیده می شود. هدف اصلی از اعمال حجر، حمایت از شخص محجور در برابر سوءاستفاده های احتمالی و حفظ منافع وی است. قانون مدنی ایران در ماده ۱۲۰۷ به صراحت، انواع محجورین را بر شمرده است. فهم دقیق این دسته بندی برای هرگونه اقدام حقوقی مرتبط با حجر ضروری است.

انواع محجورین با جزئیات کامل

بر اساس ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی، اشخاص زیر محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند:

• صغار
• اشخاص غیررشید (سفیه)
• مجانین

صغیر (نابالغ)

صغیر به فردی اطلاق می شود که به سن بلوغ شرعی و قانونی نرسیده باشد. از نظر قانونی، صغار فاقد هرگونه اهلیت استیفا (توانایی تصرف در امور مالی خود) هستند، مگر در موارد خاص و با اذن ولی یا قیم. سن بلوغ شرعی برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری است. صغار به دو دسته تقسیم می شوند:

• صغیر غیرممیز: کودکی که قوه تمییز و تشخیص خوب و بد را ندارد و نمی تواند قصد انشاء (اراده برای انجام یک عمل حقوقی) داشته باشد. معاملات وی باطل است.
• صغیر ممیز: کودکی که قوه تمییز را تا حدودی پیدا کرده و می تواند خوب و بد را تشخیص دهد، اما هنوز به سن بلوغ نرسیده است. معاملات مالی وی فضولی محسوب شده و صحت آن منوط به اجازه ولی یا قیم است، اما می تواند اعمالی که صرفاً برای او نفع محض دارند (مانند قبول هبه بلاعوض) را انجام دهد.

مجنون (دیوانه)

مجنون فردی است که قوای عقلانی او دچار اختلال شده و توانایی درک، تشخیص و اراده منطقی برای اداره امور خود را از دست داده است. جنون می تواند به دو صورت دائمی یا ادواری باشد:

• جنون دائمی: حالتی که شخص همواره دچار جنون است. معاملات مجنون دائمی در تمام مدت حجر، باطل است.
• جنون ادواری: حالتی که جنون شخص به صورت متناوب عارض می شود و در فواصل زمانی خاصی، هوشیاری و سلامت عقلی خود را بازمی یابد. معاملات او در دوره افاقه (هوشیاری) صحیح و در دوره جنون باطل است. اثبات جنون از طریق گواهی پزشکی قانونی و شهادت شهود صورت می گیرد.

سفیه (غیررشید)

سفیه یا غیررشید به کسی گفته می شود که توانایی اداره امور مالی خود را به نحو عقلایی و متعارف ندارد و اموال خود را در راه های غیرمنطقی و بدون رعایت غبطه (منفعت) خود به هدر می دهد. تفاوت اصلی سفیه با مجنون در این است که سفیه دارای قوای عقلانی است و می تواند خوب و بد را تشخیص دهد، اما درک درستی از ارزش مالی و نحوه مدیریت آن ندارد. معاملات مالی سفیه، پس از صدور حکم حجر، غیرنافذ بوده و صحت آن منوط به اجازه ولی یا قیم است. البته سفیه می تواند در امور غیرمالی خود (مانند ازدواج و طلاق) بدون اجازه تصرف کند.

تفاوت محجور با قیم، ولی قهری و سرپرست

برای درک کامل مفهوم حجر، تمایز میان اصطلاحات مرتبط با آن ضروری است:

محجور: همان فردی است که به دلیل صغر، جنون یا سفه از تصرف در امور خود ممنوع است.

ولی قهری: پدر و جد پدری، ولی قهری محسوب می شوند. این ولایت به موجب قانون و بدون نیاز به حکم دادگاه برای صغار و مجانین دائمی که جنون آن ها متصل به صغر بوده است، اعمال می شود. وظیفه ولی قهری، اداره اموال محجور و رعایت مصلحت و غبطه اوست.

قیم: در صورتی که محجور ولی قهری نداشته باشد یا ولی قهری فاقد صلاحیت باشد، دادگاه فردی را به عنوان قیم تعیین می کند. قیم بر اساس حکم دادگاه و تحت نظارت دادستان به اداره امور محجور می پردازد. قیم می تواند برای صغیر، مجنون و سفیه تعیین شود.

سرپرست: این اصطلاح بیشتر در مورد کودکانی به کار می رود که تحت سرپرستی خانواده جایگزین (کفالت) قرار می گیرند. سرپرست حقوقی نظیر ولی قهری یا قیم بر اموال کودک ندارد، مگر در مواردی که به عنوان قیم نیز تعیین شده باشد. جدول زیر به اختصار تفاوت ها را نشان می دهد:

عنوان	منشأ سمت	مخاطب اصلی	وظایف عمده
محجور	وضعیت قانونی (صغر، جنون، سفه)	خود شخص	ممنوعیت از تصرف در امور مالی
ولی قهری	رابطه پدر و جد پدری	صغیر، مجنون (جنون متصل به صغر)	اداره اموال و رعایت مصلحت محجور بدون نیاز به حکم دادگاه
قیم	حکم دادگاه خانواده	صغیر، مجنون، سفیه (در صورت فقدان ولی قهری یا عدم صلاحیت)	اداره اموال و امور محجور تحت نظارت دادستان
سرپرست	حکم دادگاه (کفالت)	کودکان فاقد سرپرست	حضانت و نگهداری، مسئولیت های تربیتی (بدون ولایت بر اموال مگر در صورت قیمومت)

اهمیت و آثار حقوقی صدور حکم حجر

صدور حکم حجر صرفاً یک اعلام وضعیت نیست، بلکه دارای آثار حقوقی گسترده ای است که هم بر شخص محجور و هم بر معاملات و روابط حقوقی او تأثیر مستقیم می گذارد. درک این آثار برای کلیه ذی نفعان از جمله خانواده محجور و طرفین احتمالی معاملات با او، حیاتی است.

یکی از مهمترین کارکردهای حکم حجر، حفظ اموال و منافع محجور است. با صدور این حکم، کنترل امور مالی محجور از او سلب شده و به دست یک قیم یا ولی قهری سپرده می شود که وظیفه اصلی او، اداره صحیح اموال و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده یا تضییع است. این اقدام تضمین می کند که دارایی های محجور برای تأمین نیازهای زندگی و آینده او حفظ شود.

اثر حقوقی برجسته دیگر، ابطال معاملات انجام شده توسط محجور در دوره حجر است. بر اساس قوانین، معاملاتی که توسط محجور (به خصوص مجنون و صغیر غیرممیز) پس از تاریخ شروع حجر انجام می شود، باطل و بی اعتبار است. در مورد سفیه و صغیر ممیز، معاملات مالی آن ها غیرنافذ بوده و صحتشان منوط به تأیید ولی یا قیم است. این به معنای آن است که اگر فردی با یک محجور پس از تاریخ حجر معامله ای انجام دهد، آن معامله اساساً فاقد اعتبار قانونی بوده و قابل استناد نیست. این موضوع می تواند شامل خرید و فروش ملک، اتومبیل، برداشت از حساب های بانکی و هرگونه نقل و انتقال مالی دیگر باشد.

پس از صدور حکم حجر، دادگاه اقدام به تعیین قیم یا امین برای محجور می کند. در صورتی که محجور دارای ولی قهری (پدر یا جد پدری) باشد، امور او توسط ولی اداره می شود. اما اگر ولی قهری وجود نداشته باشد یا صلاحیت لازم را برای اداره امور محجور نداشته باشد، دادگاه از بین بستگان محجور (یا حتی افراد غریبه واجد شرایط)، شخصی را به عنوان قیم انتخاب می کند. قیم تحت نظارت دادستان و بر اساس مصلحت محجور عمل می کند و باید در انجام وظایف خود، غبطه محجور را رعایت کند. تمامی اقدامات مالی مهم قیم (مانند فروش اموال غیرمنقول) نیازمند کسب اجازه از دادستان یا دادگاه است.

مسئولیت های قیم و ولی قهری در قبال محجور بسیار سنگین است. آن ها موظفند اموال محجور را با نهایت دقت و در جهت مصلحت او اداره کنند، حساب عملکرد خود را به دادستان ارائه دهند و در صورت تخلف یا سوءاستفاده از موقعیت خود، مسئولیت قانونی خواهند داشت. این مسئولیت ها به قدری جدی هستند که قانون برای تضمین اجرای صحیح آن ها، مقررات سختگیرانه ای وضع کرده است.

حکم حجر نه تنها مانعی برای سوءاستفاده از وضعیت ناتوانی فرد محجور است، بلکه به عنوان یک سازوکار قانونی، تضمینی برای پایداری و سلامت معاملات در جامعه نیز به شمار می رود؛ چرا که از اعتبار معاملات انجام شده توسط افرادی که اهلیت قانونی ندارند، جلوگیری می کند.

مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست حجر

برای طرح دادخواست صدور حکم حجر، آگاهی از مرجع قضایی صلاحیت دار، امری بنیادین است. طبق قوانین ایران، دادگاه خانواده اصلی ترین مرجع رسیدگی به این دعاوی محسوب می شود. صلاحیت دادگاه خانواده در این زمینه شامل رسیدگی به اصل درخواست حجر، تعیین قیم، نظارت بر عملکرد قیم و سایر امور مرتبط با محجورین است.

پیش از ارجاع پرونده به دادگاه خانواده، معمولاً مراحل اولیه در دادسرای امور سرپرستی طی می شود. دادسرای امور سرپرستی نقش نظارتی بر امور محجورین را بر عهده دارد و در بسیاری از موارد، تحقیقات اولیه و جمع آوری مستندات لازم، از جمله ارجاع محجور به پزشکی قانونی برای معاینه و تشخیص، توسط این دادسرا انجام می شود. پس از تکمیل تحقیقات مقدماتی، دادسرا پرونده را با اظهارنظر خود به دادگاه خانواده ارجاع می دهد.

نکته مهم دیگر، صلاحیت محلی دادگاه است. دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به دادخواست حجر را دارد، دادگاه محل اقامت محجور است. اگر محجور اقامتگاه مشخصی در ایران نداشته باشد، دادگاه محلی که اموال غیرمنقول او در آنجا واقع شده است، صلاحیت رسیدگی خواهد داشت. در صورتی که محجور چندین محل سکونت داشته باشد، دادگاهی که محجور در آنجا بیشترین توقف را دارد یا اولین دادخواستی که در آنجا مطرح می شود، صلاحیت رسیدگی پیدا می کند. این قاعده برای جلوگیری از سردرگمی و اطمینان از دسترسی آسان تر به دادگاه برای پیگیری پرونده، وضع شده است.

فرآیند ارجاع و تشکیل پرونده بدین صورت است که ابتدا دادخواست توسط خواهان (که معمولاً یکی از بستگان یا دادستان است) از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می شود. سپس دادخواست به شعبه ای از دادگاه خانواده ارجاع می گردد. دادگاه پس از بررسی های اولیه و در صورت لزوم، دستور تکمیل تحقیقات را به دادسرای امور سرپرستی می دهد و در نهایت بر اساس مجموعه مدارک و شواهد، رأی مقتضی را صادر می کند.

شرایط و مدارک لازم برای طرح دادخواست حجر

طرح دادخواست صدور حکم حجر، مستلزم رعایت شرایط خاص و ارائه مدارک مستند است. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا نقص در هر یک از این موارد می تواند منجر به اطاله دادرسی یا رد دادخواست شود.

خواهان: چه کسانی حق طرح دادخواست حجر را دارند؟

بر اساس ماده ۵۵ قانون امور حسبی، اشخاص زیر حق درخواست صدور حکم حجر را دارند:

• همسر محجور: همسر شخص محجور، چه مرد باشد چه زن، می تواند دادخواست حجر را مطرح کند.
• بستگان محجور: شامل پدر، مادر، فرزندان، خواهر، برادر و سایر بستگان نزدیک که از وضعیت محجور آگاه هستند و مصلحت او را در نظر دارند.
• دادستان: دادستان به عنوان حافظ منافع عمومی و حمایت از افراد فاقد سرپرست، در صورتی که از وضعیت محجور مطلع شود، وظیفه دارد رأساً درخواست حجر را به دادگاه تقدیم کند. این نقش دادستان به ویژه زمانی اهمیت پیدا می کند که محجور فاقد بستگان نزدیک یا بستگان او از طرح دعوا خودداری می کنند.

مدارک اثبات حجر

اثبات وضعیت حجر نیازمند ارائه مستندات قوی و قانع کننده به دادگاه است. مهمترین مدارک عبارتند از:

• گواهی پزشکی قانونی: این مدرک، اصلی ترین و حیاتی ترین دلیل اثبات جنون یا سفه است. دادگاه معمولاً محجور را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد تا وضعیت روانی و عقلی او توسط متخصصین مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرد و نتیجه به صورت یک نظریه کارشناسی به دادگاه ارائه شود.
• مدارک بیمارستانی و سوابق پزشکی: هرگونه سابقه بستری در بیمارستان های روانی، گزارشات پزشکان متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک، نسخه های دارویی و نتایج آزمایش های مرتبط می تواند به عنوان مدرک اثباتی حجر به دادگاه ارائه شود.
• استشهادیه محلی و شهادت شهود: شهادت افراد مطلع از وضعیت محجور (همسایگان، همکاران سابق، دوستان) که بتوانند رفتارهای غیرعادی، عدم توانایی در اداره امور مالی، یا جنون او را تأیید کنند، می تواند به دادگاه در احراز حجر کمک کند. تنظیم یک استشهادیه معتبر با امضای شهود و مشخصات آن ها ضروری است.
• کپی شناسنامه و کارت ملی خواهان و محجور: برای احراز هویت و رابطه بین خواهان و محجور.
• سند ازدواج: در صورتی که خواهان، همسر محجور باشد، ارائه سند ازدواج برای اثبات رابطه زوجیت الزامی است.
• گواهی فوت: در مواردی که دادخواست حجر برای متوفی مطرح می شود (جهت ابطال معاملات زمان حیات)، ارائه گواهی فوت ضروری است.
• وکالت نامه: در صورتی که دادخواست توسط وکیل مطرح می شود، ارائه وکالت نامه رسمی وکیل الزامی است.
• سایر اسناد مرتبط با عدم کفایت مدیریت اموال: مانند اسناد و مدارکی که نشان دهنده حیف و میل اموال، معاملات غیرعادی و غیرعقلایی، یا بدهی های سنگین ناشی از سوءمدیریت مالی توسط محجور باشد.

جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، گام نخست برای موفقیت در پرونده حجر و تسریع در فرآیند دادرسی است.

مراحل گام به گام صدور حکم حجر

فرآیند صدور حکم حجر، یک مسیر قانونی مشخص دارد که شامل چندین گام اصلی است. آگاهی از این مراحل به خواهان کمک می کند تا با آمادگی کامل و بدون سردرگمی، پرونده خود را پیگیری کند.

گام اول: تنظیم و ثبت دادخواست

اولین قدم، تنظیم دادخواست است. دادخواست باید شامل مشخصات دقیق خواهان و خوانده (شخص محجور)، خواسته (تقاضای صدور حکم حجر)، و شرح کامل دلایل حجر به همراه استنادات قانونی باشد. در این بخش باید به وضوح توضیح داده شود که چرا فرد مورد نظر محجور است (برای مثال، به دلیل بیماری روانی، کهولت سن شدید یا سفه). سپس، دادخواست به همراه مدارک پیوست (که در بخش قبلی به آن اشاره شد) باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود. نکات مهم در تکمیل فرم دادخواست شامل دقت در وارد کردن اطلاعات هویتی، خواسته و شرح دعوا است. در این مرحله، پرداخت هزینه های دادرسی نیز الزامی است که میزان آن بر اساس تعرفه های قانونی تعیین می شود.

گام دوم: ارجاع به شعبه و دستورات اولیه

پس از ثبت دادخواست، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع می گردد. بررسی اولیه توسط قاضی صورت می گیرد تا اطمینان حاصل شود که دادخواست از نظر شکلی کامل است. در این مرحله، یکی از مهمترین اقدامات دادگاه، ارجاع به پزشکی قانونی برای معاینه محجور و صدور گواهی است. نظریه پزشکی قانونی نقش کلیدی در اثبات حجر دارد و قاضی معمولاً پیش از هرگونه تصمیم گیری، منتظر این گزارش می ماند. این ارجاع ممکن است برای تعیین نوع و شدت حجر (جنون، سفه) و تاریخ احتمالی آغاز آن صورت گیرد.

گام سوم: تشکیل جلسات رسیدگی و تحقیق

پس از دریافت نظریه پزشکی قانونی و تکمیل سایر تحقیقات، دادگاه اقدام به تشکیل جلسات رسیدگی می کند. در این جلسات، احضار خواهان، محجور و شهود صورت می گیرد. شهود (که معمولاً در استشهادیه محلی به آن ها اشاره شده) برای ادای شهادت و تأیید وضعیت محجور فراخوانده می شوند. تحقیقات لازم از سوی دادگاه شامل استعلام از مراکز درمانی، بررسی سوابق مالی محجور و هرگونه تحقیق دیگری که قاضی برای احراز حجر لازم بداند، انجام می شود. بررسی نظریه پزشکی قانونی و تطبیق آن با سایر شواهد و اظهارات، در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است.

گام چهارم: صدور و ابلاغ حکم حجر

در صورتی که دادگاه پس از بررسی تمامی دلایل و مستندات، حجر شخص را محرز بداند، اقدام به صدور حکم حجر می کند. در این حکم، دادگاه باید تاریخ شروع حجر را نیز قید کند. این تاریخ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا معاملات انجام شده توسط محجور از آن تاریخ به بعد (با توجه به نوع حجر) باطل یا غیرنافذ خواهند بود. ماده ۷۱ قانون امور حسبی مقرر می دارد که در مواردی که علت حجر پس از رشد حادث شده باشد، دادگاه باید ابتدای تاریخ حجر را در حکم خود قید کند. پس از صدور، حکم به طرفین دعوا (خواهان و محجور) ابلاغ می شود.

گام پنجم: اعتراض به حکم

حکم صادر شده از سوی دادگاه بدوی، قابل اعتراض است. مهلت و نحوه اعتراض طبق قوانین آیین دادرسی مدنی، ۲۰ روز پس از تاریخ ابلاغ برای افراد مقیم ایران و دو ماه برای افراد مقیم خارج از کشور است. اعتراض به حکم حجر در دادگاه تجدیدنظر استان مربوطه صورت می گیرد. طرفین می توانند در این مرحله نیز با ارائه دلایل جدید یا استناد به ایرادات حقوقی، خواستار نقض یا اصلاح حکم شوند.

نمونه دادخواست صدور حکم حجر برای محجور زنده

در این بخش، یک نمونه دادخواست جامع برای درخواست صدور حکم حجر برای فردی که در قید حیات است، ارائه می شود. این نمونه با تمامی جزئیات لازم و استنادات حقوقی تدوین شده تا راهنمایی عملی برای کاربران باشد. لازم به ذکر است که هر پرونده شرایط خاص خود را دارد و مشاوره با وکیل متخصص توصیه می شود.

مشخصات خواهان:

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
2. نام پدر: [نام پدر خواهان]
3. کد ملی: [شماره کد ملی خواهان]
4. آدرس اقامتگاه: [آدرس کامل محل سکونت خواهان]
5. شغل: [شغل خواهان]

مشخصات خوانده:

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل شخص محجور]
2. نام پدر: [نام پدر شخص محجور]
3. کد ملی: [شماره کد ملی شخص محجور]
4. آدرس اقامتگاه: [آدرس کامل محل سکونت شخص محجور]
5. شغل: [شغل شخص محجور (در صورت وجود)]

وکیل (در صورت وجود):

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل وکیل]
2. نام پدر: [نام پدر وکیل]
3. کد ملی: [شماره کد ملی وکیل]
4. آدرس دفتر: [آدرس کامل دفتر وکیل]

خواسته:

تقاضای صدور حکم حجر آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محجور] فرزند [نام پدر محجور] به شماره ملی [کد ملی محجور] از تاریخ [تاریخ دقیق شروع حجر در صورت امکان تخمین، در غیر این صورت از تاریخ ارائه دادخواست] به دلیل [جنون/سفه/کهولت سن شدید و بیماری آلزایمر] و تعیین قیم برای اداره امور وی.

دلایل و منضمات:

1. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خوانده (محجور).
3. کپی مصدق سند ازدواج (در صورت همسر بودن خواهان).
4. کپی مصدق مدارک پزشکی و بیمارستانی (شامل گزارشات پزشک متخصص، نتایج آزمایشات، سوابق بستری).
5. استشهادیه محلی با امضای [تعداد] نفر از مطلعین از وضعیت محجور.
6. وکالت نامه وکیل (در صورت وجود).
7. سایر مدارک: [ذکر هر سند مرتبط دیگر، مانند گزارشات مددکاری، اسناد مربوط به سوءمدیریت مالی، شهادت شهود در صورت لزوم].

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان محل اقامت محجور]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] به عنوان [نسبت خواهان با محجور، مثلاً همسر، فرزند، برادر] آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محجور] فرزند [نام پدر محجور] به کد ملی [کد ملی محجور]، به دلیل [شرح دقیق علت حجر، مثلاً کهولت سن شدید و بیماری آلزایمر، یا جنون دائمی ناشی از یک حادثه، یا سفه و عدم توانایی در اداره امور مالی]، تقاضای صدور حکم حجر برای نامبرده را دارم.

آقای/خانم [نام محجور] از تاریخ تقریبی [ذکر تاریخ دقیق یا حدودی شروع بیماری یا اختلال]، به تدریج قوای عقلانی و توانایی تشخیص و اراده خود را از دست داده اند/دچار مشکل جدی در اداره امور مالی و شخصی خود شده اند. (در اینجا شرح دقیق تری از وضعیت فعلی محجور ارائه شود؛ مثلاً: ایشان در حال حاضر قادر به تشخیص زمان و مکان نیستند، توانایی نگهداری از خود را ندارند و در انجام ساده ترین امور روزمره نیز نیاز به کمک دارند. همچنین به کرات معاملات غیرعقلایی و خلاف مصلحت خود انجام داده اند که منجر به تضییع اموال ایشان شده است.).

مدارک پزشکی پیوست به وضوح حکایت از [ذکر نتیجه کلی مدارک پزشکی، مثلاً تشخیص قطعی بیماری آلزایمر پیشرفته، یا جنون دائمی، یا عدم رشد مالی] دارد. شهود محلی نیز می توانند شهادت خود را مبنی بر مشاهده رفتارهای غیرعادی و عدم توانایی ایشان در اداره امور، به دادگاه تقدیم نمایند.

با توجه به وضعیت نامبرده، ادامه اداره امور ایشان توسط خودشان می تواند منجر به سوءاستفاده های احتمالی از سوی افراد سودجو و تضییع کلیه اموال و منافع ایشان گردد. لذا به استناد ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی و مواد ۵۵، ۵۷ و ۷۰ قانون امور حسبی، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم حجر برای آقای/خانم [نام محجور] از تاریخ [ذکر تاریخ دقیق یا تخمینی شروع حجر] و متعاقباً تعیین یک قیم واجد شرایط برای اداره امور مالی و غیرمالی ایشان مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام

نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل خواهان)

امضاء و تاریخ

نکات مهم در تکمیل این نوع دادخواست:

• دقیق بودن در شرح وضعیت محجور: هرچه شرح وضعیت محجور دقیق تر و مستدل تر باشد، روند رسیدگی تسهیل می شود. ذکر جزئیات رفتارهای غیرعادی، معاملات مضر، یا ناتوانی های خاص، به قاضی در درک صحیح پرونده کمک می کند.
• ارائه مستندات قوی: گواهی پزشکی قانونی و سوابق بیمارستانی، مهمترین مدارک اثباتی هستند. سعی کنید این مدارک را به صورت کامل و از مراکز معتبر تهیه کنید.
• تعیین تاریخ شروع حجر: هرچند دادگاه نهایتاً تاریخ شروع حجر را تعیین می کند، اما خواهان باید با توجه به مدارک موجود (مانند تاریخ شروع بیماری در سوابق پزشکی)، یک تاریخ تقریبی را پیشنهاد دهد.

فایل قابل دانلود: (این قسمت صرفا جهت اطلاع رسانی است و در خروجی مقاله گنجانده نمی شود)

یک نمونه کامل و کاربردی از دادخواست فوق در قالب PDF و Word جهت سهولت در استفاده، قابل دانلود خواهد بود.

نمونه دادخواست صدور حکم حجر برای متوفی (حجر متوفی)

در برخی موارد، ممکن است فردی در زمان حیات خود محجور بوده باشد، اما به هر دلیل حکم حجر برای او صادر نشده باشد. پس از فوت چنین شخصی، ورثه یا ذی نفعان برای ابطال معاملاتی که متوفی در زمان محجوریت انجام داده است، نیاز به اثبات حجر او در گذشته دارند. این نوع دادخواست، دارای پیچیدگی های حقوقی خاصی است و نیازمند استنادات دقیق تری می باشد.

مشخصات خواهان:

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
2. نام پدر: [نام پدر خواهان]
3. کد ملی: [شماره کد ملی خواهان]
4. آدرس اقامتگاه: [آدرس کامل محل سکونت خواهان]
5. شغل: [شغل خواهان]

مشخصات خواندگان:

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل سایر ورثه متوفی یا طرفین معامله با متوفی]
2. نام پدر: [نام پدر خوانده]
3. کد ملی: [شماره کد ملی خوانده]
4. آدرس اقامتگاه: [آدرس کامل محل سکونت خوانده]

وکیل (در صورت وجود):

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل وکیل]
2. نام پدر: [نام پدر وکیل]
3. کد ملی: [شماره کد ملی وکیل]
4. آدرس دفتر: [آدرس کامل دفتر وکیل]

خواسته:

تقاضای صدور حکم حجر مرحوم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره ملی [کد ملی متوفی] از تاریخ [تاریخ دقیق شروع حجر در زمان حیات] تا تاریخ فوت ایشان، به دلیل [جنون/سفه/کهولت سن شدید و بیماری آلزایمر].

دلایل و منضمات:

1. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان.
2. کپی مصدق گواهی فوت متوفی.
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی متوفی.
4. کپی مصدق مدارک پزشکی و بیمارستانی متوفی (شامل گزارشات پزشک متخصص، نتایج آزمایشات، سوابق بستری از زمان حیات).
5. کپی مصدق گواهی حصر وراثت متوفی.
6. استشهادیه محلی با امضای [تعداد] نفر از مطلعین از وضعیت محجوریت متوفی در زمان حیات.
7. وکالت نامه وکیل (در صورت وجود).
8. سایر مدارک: [ذکر هر سند مرتبط دیگر، مانند اسناد معاملات انجام شده توسط متوفی در دوره حیات، گزارشات مددکاری، شهادت شهود در صورت لزوم].

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان محل اقامت متوفی در زمان حیات]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] به عنوان [نسبت خواهان با متوفی، مثلاً فرزند، وراث] مرحوم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به کد ملی [کد ملی متوفی] که در تاریخ [تاریخ فوت] دار فانی را وداع گفتند، تقاضای صدور حکم حجر ایشان را در زمان حیات از تاریخ [تاریخ دقیق یا تقریبی شروع حجر در حیات] تا زمان فوت، دارم.

مرحوم [نام متوفی] از تاریخ تقریبی [ذکر تاریخ دقیق یا حدودی شروع بیماری یا اختلال در حیات]، به دلیل [شرح دقیق علت حجر در زمان حیات، مثلاً ابتلا به بیماری آلزایمر شدید، یا جنون ناشی از سکته مغزی، یا سفه شدید و از دست دادن توانایی اداره امور مالی]، قادر به اداره امور مالی و شخصی خود نبوده و عملاً در وضعیت حجر قرار داشته اند. (در اینجا شرح دقیق تری از وضعیت محجوریت متوفی در زمان حیات ارائه شود؛ مثلاً: ایشان در سال های پایانی عمر خود دچار زوال عقلانی شدید بودند و قادر به تشخیص معاملات خود نبودند. در این مدت، معاملاتی را انجام داده اند که به وضوح خلاف مصلحت ایشان بوده و منجر به تضییع اموال و حقوق سایر ورثه شده است.).

مدارک پزشکی پیوست (مانند سوابق بستری در بیمارستان، گزارشات پزشکان معالج در زمان حیات) به وضوح حکایت از [ذکر نتیجه کلی مدارک پزشکی، مثلاً تشخیص قطعی بیماری آلزایمر پیشرفته، یا جنون دائمی] در زمان حیات متوفی دارد. همچنین شهود محلی (اقوام، همسایگان) می توانند شهادت خود را مبنی بر مشاهده رفتارهای غیرعادی و عدم توانایی ایشان در اداره امور در آن مقطع زمانی، به دادگاه تقدیم نمایند.

هدف از این دادخواست، اثبات حجر متوفی در دوره حیات، به منظور ابطال معاملات انجام شده توسط ایشان در زمان محجوریت و حفظ حقوق ورثه و ذی نفعان می باشد. با استناد به رای وحدت رویه شماره ۷۲ مورخ ۴/۹/۱۳۵۳ هیأت عمومی دیوان عالی کشور که فوت کسی که درخواست حجر او شده را مانع رسیدگی دادگاه نمی داند، و مواد ۱۲۰۷ قانون مدنی و مواد ۵۵، ۵۷ و ۷۰ قانون امور حسبی، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم حجر برای مرحوم آقای/خانم [نام متوفی] از تاریخ [تاریخ دقیق یا تخمینی شروع حجر در حیات] تا تاریخ فوت ایشان مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام

نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل خواهان)

امضاء و تاریخ

نکات مهم در تکمیل این نوع دادخواست:

• اثبات حجر در زمان حیات: مهمترین چالش در این نوع دادخواست، اثبات دقیق وضعیت حجر متوفی در زمانی است که او در قید حیات بوده است. مدارک پزشکی مربوط به همان دوره زمانی، سوابق بستری، و شهادت شهود آگاه، از اهمیت حیاتی برخوردارند.
• ارجاع به رای وحدت رویه ۷۲: این رأی دیوان عالی کشور به صراحت امکان صدور حکم حجر برای متوفی را تأیید کرده و استناد به آن در دادخواست، بسیار مهم است.
• شناسایی خواندگان: در این نوع دادخواست، علاوه بر سایر ورثه، طرفین معاملاتی که قصد ابطال آن ها را دارید نیز باید به عنوان خوانده معرفی شوند.

فایل قابل دانلود: (این قسمت صرفا جهت اطلاع رسانی است و در خروجی مقاله گنجانده نمی شود)

یک نمونه کامل و کاربردی از دادخواست فوق در قالب PDF و Word جهت سهولت در استفاده، قابل دانلود خواهد بود.

سوالات متداول (FAQ) در مورد حکم حجر

آیا می توان برای کسی که فوت کرده است درخواست حکم حجر داد؟

بله، مطابق با رأی وحدت رویه شماره ۷۲ مورخ ۱۳۵۳/۹/۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور و نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، فوت شخصی که درخواست حجر او شده است، مانع رسیدگی دادگاه نیست. این امر به دلیل آثار حقوقی مهمی است که بر حجر مترتب است، مانند ابطال معاملات انجام شده توسط فرد در دوره محجوریتش در زمان حیات. در چنین مواردی، دادگاه رسیدگی را به طرفیت ورثه متوفی ادامه می دهد و در صورت اثبات حجر، حکم مقتضی صادر می کند که تاریخ شروع آن می تواند به قبل از فوت برگردد.

چه کسانی می توانند درخواست حجر بدهند؟

بر اساس ماده ۵۵ قانون امور حسبی، اشخاص زیر حق درخواست صدور حکم حجر را دارند: همسر محجور، بستگان و وراث شخص محجور، و دادستان. دادستان به دلیل وظیفه عمومی خود در حمایت از منافع افراد فاقد سرپرست و ناتوان، می تواند رأساً یا با اطلاع از وضعیت محجور، اقدام به طرح این دادخواست کند.

تفاوت بین قیم و ولی قهری چیست؟

ولی قهری پدر و جد پدری شخص محجور هستند و ولایت آن ها به موجب قانون و بدون نیاز به حکم دادگاه برقرار می شود. وظیفه اصلی آن ها اداره امور مالی صغیر یا مجنونی است که جنونش متصل به صغر بوده است. در مقابل، قیم توسط دادگاه و با صدور حکم تعیین می شود و معمولاً در مواردی منصوب می گردد که محجور ولی قهری نداشته باشد، یا ولی قهری او فاقد صلاحیت باشد. قیم تحت نظارت دادستان عمل می کند و باید گزارش عملکرد مالی خود را به دادسرا ارائه دهد.

آیا امکان رفع حجر وجود دارد؟ چگونه و تحت چه شرایطی؟

بله، امکان رفع حجر وجود دارد. اگر دلایل حجر (مانند جنون یا سفه) از بین برود و شخص محجور اهلیت و رشد خود را باز یابد، می تواند با ارائه دادخواست رفع حجر به دادگاه، خواستار لغو حکم حجر شود. دادگاه با بررسی مجدد وضعیت فرد (معمولاً با ارجاع به پزشکی قانونی) و احراز بهبود کامل، حکم رفع حجر را صادر می کند. این فرآیند به ویژه برای افراد سفیه یا مجنون ادواری که توانایی هایشان را بازیافته اند، اهمیت دارد.

مدت زمان معمول رسیدگی به پرونده حجر چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده حجر بسته به پیچیدگی پرونده، کامل بودن مدارک، نیاز به تحقیقات پزشکی قانونی و تراکم کاری شعب دادگاه متفاوت است. به طور معمول، این فرآیند می تواند از چند ماه تا یک سال یا بیشتر طول بکشد. ارجاع به پزشکی قانونی، زمان لازم برای تهیه نظریه کارشناسی و جلسات متعدد دادرسی از عوامل مؤثر بر طولانی شدن روند هستند.

هزینه دادرسی دادخواست حجر چقدر است؟

هزینه های دادرسی شامل هزینه های قانونی ثبت دادخواست، ابلاغ اوراق، و همچنین هزینه های کارشناسی (به ویژه هزینه پزشکی قانونی) می شود. این هزینه ها بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه تعیین می گردند و می توانند بسته به نوع درخواست و تعداد ارجاعات کارشناسی متغیر باشند. برای اطلاع دقیق از آخرین تعرفه ها، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی توصیه می شود.

معاملات انجام شده توسط محجور قبل از حکم حجر چه وضعیتی دارند؟

وضعیت معاملات انجام شده توسط محجور قبل از صدور حکم حجر، به تاریخ شروع حجر بستگی دارد. اگر دادگاه در حکم خود، تاریخ شروع حجر را به قبل از تاریخ صدور حکم (از زمان وجود علت حجر) اعلام کند، در این صورت معاملاتی که در آن دوره زمانی انجام شده اند، ممکن است باطل یا غیرنافذ تلقی شوند (بسته به نوع حجر). به عنوان مثال، اگر جنون فرد از سه سال پیش آغاز شده باشد و دادگاه این موضوع را تأیید کند، معاملات او در طول این سه سال باطل خواهد بود.

نتیجه گیری

موضوع حجر و فرایند صدور حکم آن، به دلیل ارتباط مستقیم با حقوق بنیادین افراد و حفاظت از اموال آن ها، از اهمیت بالایی در نظام حقوقی برخوردار است. این مقاله سعی بر آن داشت تا با ارائه راهنمایی جامع و کاربردی، گام های اساسی، شرایط و مدارک لازم برای طرح دادخواست صدور حکم حجر را برای افراد زنده و متوفی تشریح کند. از تعریف انواع محجورین گرفته تا معرفی مراجع صالح و نمونه دادخواست ها، تلاش شد تا ابعاد مختلف این موضوع پیچیده حقوقی به زبانی قابل فهم، اما با حفظ اعتبار علمی، بیان گردد.

با این حال، با توجه به ظرایف و پیچیدگی های خاص هر پرونده، و لزوم جمع آوری مستندات دقیق و ارائه استدلال های حقوقی متقن، تأکید می شود که دریافت مشاوره از وکیل متخصص در امور حجر، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. وکیل با دانش و تجربه خود می تواند شما را در تمامی مراحل تنظیم دادخواست، جمع آوری مدارک، پیگیری پرونده در دادگاه و دفاع از حقوق شما، یاری رساند.