الان مهریه زن چقدر است؟ راهنمای جامع قوانین، سقف ها و نحوه وصول مهریه در سال 1404

مهریه، حق قانونی زوجه است که به محض جاری شدن صیغه عقد، مالک آن می شود. در حال حاضر، سقف 110 سکه برای اعمال مجازات حبس (جنبه کیفری) در نظر گرفته شده است، اما طرح کاهش این سقف به 14 سکه در مجلس در حال بررسی است و تا این تاریخ (1404) هنوز به قانون لازم الاجرا تبدیل نشده است. زن همچنان می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند و مابقی آن (بیش از سقف کیفری) از طریق مسیرهای حقوقی و با اثبات توانایی مالی زوج قابل وصول است.

مهریه از دیرباز یکی از ارکان مهم عقد نکاح در فرهنگ و قانون ایران بوده و به عنوان یک حق مالی برای زن، ضمانتی برای آینده او تلقی می شود. با این حال، تحولات اقتصادی و اجتماعی سال های اخیر، همواره موجب تغییراتی در رویکردهای قانونی و قضایی مرتبط با مهریه شده است. این تغییرات، به ویژه در زمینه سقف های اجرایی و ضمانت های کیفری، ابهامات زیادی را برای زوجین، خانواده ها و حتی حقوقدانان ایجاد کرده است. شناخت دقیق این قوانین و رویه های جاری برای هر دو طرف عقد و خانواده هایشان از اهمیت بسزایی برخوردار است تا بتوانند با آگاهی کامل تصمیم گیری کرده و از بروز مشکلات حقوقی و مالی پیشگیری نمایند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و به روز، به بررسی دقیق قوانین، سقف ها و روش های مطالبه و وصول مهریه در سال 1404 می پردازد.

درک مبانی مهریه

مهریه یک مفهوم حقوقی و شرعی است که در قانون مدنی ایران به تفصیل به آن پرداخته شده است. برای فهم عمیق تر سازوکار مهریه، ابتدا باید با تعریف قانونی و انواع آن آشنا شد.

مهریه چیست؟ تعریف قانونی و ماهیت آن

بر اساس ماده 1082 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند.» این ماده به صراحت بیان می دارد که زن به محض جاری شدن عقد نکاح دائم، مالک تمام و کمال مهریه تعیین شده می شود و حق دارد هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کرده و هر گونه تصرفی در آن (مانند فروش، هبه یا مطالبه) داشته باشد. مهریه در واقع یک دین است که بر عهده مرد قرار می گیرد و با توافق زوجین در زمان عقد تعیین می شود.

ماهیت مهریه، حمایتی است و در راستای تضمین حقوق مالی زن در طول زندگی مشترک و پس از آن در نظر گرفته شده است. این حق نه تنها در زمان طلاق، بلکه در طول زندگی مشترک و حتی در صورت فوت زوج نیز قابل مطالبه است.

انواع مهریه بر اساس نحوه تعیین

قانون مدنی، سه نوع مهریه را بر اساس چگونگی تعیین در زمان عقد پیش بینی کرده است که هر یک دارای شرایط خاص خود هستند:

1. مهرالمسمی: این نوع مهریه رایج ترین و متداول ترین شکل مهریه است که مقدار و نوع آن به صورت مشخص و با توافق زوجین در عقدنامه قید می شود. مهرالمسمی باید مالیّت داشته باشد و قابل تملک باشد.
2. مهرالمثل: در صورتی که در زمان عقد مهریه تعیین نشده باشد یا اگر مهریه تعیین شده دارای اشکال قانونی باشد (مثلاً مالیت نداشته باشد)، پس از وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل بر اساس وضعیت زن از نظر شرافت خانوادگی، تحصیلات، زیبایی، سن، وضعیت اجتماعی و سایر شرایط مشابه او در میان زنان هم طبقه تعیین می شود.
3. مهرالمتعه: اگر در زمان عقد، مهریه به هر دلیلی تعیین نشده باشد و نزدیکی نیز واقع نشده باشد (یعنی قبل از نزدیکی طلاق واقع شود)، زن مستحق مهرالمتعه است. در این حالت، مرد با توجه به وضعیت مالی و اجتماعی خود، مبلغی را به زن پرداخت می کند که دادگاه آن را تعیین می کند.

انواع مهریه بر اساس نحوه پرداخت

مهریه همچنین می تواند بر اساس نحوه و زمان پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم شود که در عقدنامه قید می گردد:

1. مهریه عندالمطالبه: بخش عمده مهریه ها از این نوع هستند. به این معنا که زن هر زمان که بخواهد، حتی در دوران زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق، می تواند مهریه خود را از همسرش مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. اثبات توانایی مالی مرد در این نوع مهریه در مرحله اول بر عهده زن نیست و دادگاه فرض را بر توانایی مالی مرد می گذارد، مگر آنکه مرد دادخواست اعسار دهد.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن به اثبات برسد. بار اثبات استطاعت مالی مرد در این حالت بر عهده زن است. این نوع مهریه به دلیل دشواری اثبات توانایی مالی مرد، کمتر رایج است و ممکن است روند وصول مهریه را پیچیده تر و طولانی تر کند.

مال مورد مهریه: فراتر از سکه

اگرچه سکه بهار آزادی (تمام، نیم یا ربع سکه) رایج ترین مال مورد مهریه در ایران است، اما مهریه می تواند هر مال دیگری باشد که دارای ارزش مالی و قابل تملک باشد. این موارد شامل:

• وجه نقد: در صورتی که مهریه وجه رایج باشد، ارزش آن متناسب با تغییر شاخص سالانه قیمت که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت می گردد. این امر به دلیل حفظ ارزش مهریه در طول زمان و در مواجهه با تورم است.
• اموال منقول: مانند طلا و جواهرات مشخص، خودرو، سهام، یا حتی حساب های بانکی با مبلغ معین.
• اموال غیرمنقول: مانند یک قطعه زمین، یک دستگاه آپارتمان یا یک خانه مشخص با ذکر جزئیات ثبتی.
• حقوق غیرمالی: هرچند کمتر رایج است، اما می توان مواردی مانند حق آموزش یک مهارت، حق سفر یا حتی حج تمتع را نیز به عنوان مهریه تعیین کرد، البته مشروط بر اینکه امکان تحقق قانونی و عملی آن وجود داشته باشد و مورد توافق زوجین قرار گیرد.

سقف های مهریه و ضمانت های اجرایی در سال 1404

بحث سقف های مهریه همواره یکی از پرچالش ترین و بحث برانگیزترین موضوعات در حوزه حقوق خانواده در ایران بوده است. این سقف ها عمدتاً به جنبه کیفری و امکان حبس مرد مربوط می شوند و نه به اصل حق زن برای دریافت مهریه. در سال 1404، قوانین و طرح های متعددی در این خصوص مطرح شده اند که لازم است به دقت مورد بررسی قرار گیرند.

قانون 110 سکه: سقف فعلی حبس مهریه

بر اساس ماده 22 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، چنانچه مهریه در زمان وقوع عقد تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده 2 قانون اجرای محکومیت های مالی است. این بدین معناست که برای مهریه تا سقف 110 سکه، در صورتی که مرد از پرداخت آن امتناع کند و توانایی مالی او اثبات شود، می تواند تحت پیگرد قانونی قرار گیرد و حتی مشمول حکم جلب و حبس شود.

با این حال، باید تاکید کرد که مهریه هایی که بیش از 110 سکه تعیین شده اند، همچنان حق قانونی زن محسوب می شوند و مرد مکلف به پرداخت تمام آن است. تفاوت اصلی در این است که برای مازاد بر 110 سکه، جنبه کیفری حبس اعمال نمی شود و وصول آن صرفاً بر اساس اثبات توانایی مالی زوج در دادگاه و از طریق اجرای احکام مدنی امکان پذیر خواهد بود. رویه قضایی جدید نیز بر این اصل تاکید دارد که با ارائه دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) توسط مرد، حتی برای مهریه زیر 110 سکه نیز کمتر حکم جلب و حبس صادر می شود و دادگاه به تقسیط مهریه روی می آورد. این رویکرد به منظور حبس زدایی و کاهش جمعیت کیفری کشور است.

طرح کاهش سقف کیفری به 14 سکه: آخرین تحولات و وضعیت اجرایی

در سال های اخیر، طرحی برای کاهش سقف اعمال مجازات حبس برای مهریه از 110 سکه به 14 سکه مطرح شده است. هدف اصلی این طرح، حبس زدایی بیشتر و کاهش آمار زندانیان مهریه است. کلیات این طرح در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و در حال طی مراحل قانونی خود برای تبدیل شدن به قانون لازم الاجراست (تایید شورای نگهبان و ابلاغ). برخی از منابع به اشتباه از اجرایی شدن این قانون در سال 1404 خبر داده اند.

آیا قانون 14 سکه الان اجرایی شده است؟ پاسخ قاطع این است: خیر. تا این تاریخ (1404)، این طرح هنوز به قانون قطعی تبدیل نشده و به صورت رسمی ابلاغ نگشته است. بنابراین، در حال حاضر، همان قانون 110 سکه ملاک عمل برای اعمال جنبه کیفری حبس است. در صورت تصویب نهایی، این قانون تنها سقف حبس را کاهش می دهد و به معنای ساقط شدن حق زن برای دریافت مهریه بیش از 14 سکه نیست. زن همچنان می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند و مابقی آن از طریق مسیرهای قانونی مدنی و با اثبات توانایی مالی زوج قابل وصول است.

آیا برای تعیین مهریه، سقف قانونی وجود دارد؟

خیر، برای تعیین میزان مهریه در زمان عقد، هیچ سقف قانونی مشخصی وجود ندارد و تعیین آن کاملاً توافقی و بر عهده زوجین است. آن ها می توانند هر مقداری را که مورد توافقشان باشد (حتی هزاران سکه یا معادل آن) به عنوان مهریه تعیین کنند. اما نکته حائز اهمیت این است که همانند گذشته، سقف های اجرایی (110 سکه و در صورت تصویب نهایی طرح، 14 سکه) باید در نظر گرفته شوند. این سقف ها فقط بر نحوه اعمال ضمانت اجراهای کیفری (حبس) تاثیر می گذارند و اصل حق زن بر مهریه تعیین شده را ساقط نمی کنند.

بزرگترین باور غلط این است که اگر مهریه ۱۰۰۰ سکه باشد، فقط ۱۱۰ سکه پرداخت می شود. این تصور اشتباه است. قانون ۱۱۰ سکه فقط مربوط به حبس بابت مهریه است و اصل مهریه زن تغییر نمی کند.

مطالبه و وصول مهریه: مراحل عملی

برای مطالبه و وصول مهریه، روش های قانونی مشخصی وجود دارد که زن می تواند با توجه به شرایط خود و نوع مهریه، یکی از آن ها را انتخاب کند. آگاهی از این مراحل به تسریع روند و حفظ حقوق کمک شایانی می کند.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز

در صورتی که مهریه به صورت وجه نقد تعیین شده باشد، یا سکه و طلا باشد و مرد نتواند اصل آن را بپردازد، ارزش آن به نرخ روز محاسبه می شود. محاسبه مهریه به نرخ روز بر اساس شاخص سالانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انجام می گیرد. این شاخص، تغییرات تورمی را در طول زمان منعکس می کند تا ارزش واقعی مهریه حفظ شود. برای مهریه سکه نیز، اگر سکه ها موجود نباشند و مرد توانایی پرداخت سکه را به صورت عین نداشته باشد، قیمت روز مطالبه (روزی که زن دادخواست یا اجراییه را صادر می کند) ملاک قرار می گیرد.

روش های مطالبه مهریه

برای مطالبه مهریه، دو روش اصلی پیش بینی شده است:

الف) از طریق اجرای ثبت (در صورت رسمی بودن عقدنامه)

این روش عموماً سریع تر از مراجعه به دادگاه است، مشروط بر آنکه عقدنامه ازدواج رسمی باشد. مراحل آن به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفترخانه: زوجه به دفترخانه ای که ازدواج در آن به ثبت رسیده است مراجعه کرده و تقاضای صدور اجراییه مهریه خود را می نماید.
2. صدور اجراییه و ابلاغ به زوج: دفترخانه مراتب را به زوج ابلاغ کرده و به او 10 روز مهلت می دهد تا مهریه را پرداخت کند.
3. معرفی و توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت در مهلت مقرر، زوجه می تواند اموال منقول و غیرمنقول (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک) یا حقوق مرد را معرفی کرده و تقاضای توقیف آن ها را از اجرای ثبت کند. در صورتی که مرد کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد، بخشی از حقوق او (یک سوم در صورت جدایی و عدم ازدواج مجدد مرد، یا یک چهارم در صورت تاهل مرد) توقیف و به زن پرداخت می شود.

مزایا و معایب: مزیت اصلی این روش سرعت عمل آن است. عیب آن این است که اجرای ثبت تنها در صورتی می تواند اموال را توقیف کند که به صورت رسمی به نام مرد ثبت شده باشند و امکان شناسایی اموال مخفی یا پیگیری اعسار مرد وجود ندارد.

ب) از طریق دادگاه خانواده

این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که عقدنامه غیررسمی باشد، یا امکان وصول از طریق اجرای ثبت وجود نداشته باشد، یا نیاز به پیگیری اعسار و تقسیط مهریه باشد. مراحل کلی عبارتند از:

1. ارائه دادخواست مطالبه مهریه: زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم دادگاه خانواده می کند.
2. درخواست توقیف اموال (توقیف خواسته): زن می تواند همزمان با ارائه دادخواست یا پس از آن، درخواست توقیف اموال مرد را به دادگاه ارائه دهد تا از نقل و انتقال آن ها جلوگیری شود.
3. روند رسیدگی دادگاه: دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم مقتضی را صادر می کند. در این مرحله، مرد می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تقدیم کند.
4. صدور حکم و اجرای آن: پس از صدور حکم نهایی و قطعیت آن، پرونده برای اجرای حکم به واحد اجرای احکام دادگاه فرستاده می شود.

اعسار مهریه و تقسیط: راهکاری برای مردان

در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست «اعسار از پرداخت مهریه» را به دادگاه تقدیم کند. این حق، برای مردان این امکان را فراهم می آورد تا از حبس به دلیل عدم پرداخت مهریه جلوگیری کرده و مهریه را به صورت اقساطی پرداخت نمایند.

• شرایط درخواست اعسار: مرد باید اثبات کند که توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را ندارد. این اثبات شامل ارائه لیست کامل اموال و دارایی ها (منقول و غیرمنقول)، حساب های بانکی، درآمد و هزینه های زندگی می شود.
• مدارک و مراحل اثبات اعسار: مرد باید استشهادیه محلی و شهادت حداقل دو شاهد (مطلع از وضعیت مالی او) را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه نیز با بررسی دقیق وضعیت مالی مرد، در خصوص اعسار او تصمیم گیری می کند.
• نحوه تعیین اقساط و پیش پرداخت: در صورت پذیرش اعسار، دادگاه بر اساس توانایی مالی مرد، میزان پیش پرداخت (اگر توانایی باشد) و تعداد اقساط ماهانه یا سالانه را تعیین می کند. این میزان می تواند از یک سکه در هر چند ماه تا مبالغ بیشتر متغیر باشد.
• تعدیل اقساط: در صورت تغییر قابل توجه در وضعیت مالی مرد (بهبود یا بدتر شدن)، امکان درخواست «تعدیل اقساط» از دادگاه وجود دارد. این امر به حفظ عدالت در طول زمان کمک می کند.

ابهامات و سوالات رایج پیرامون مهریه

مهریه یکی از پیچیده ترین و پرحاشیه ترین مسائل حقوقی خانواده است و ابهامات زیادی پیرامون آن وجود دارد. در این بخش به برخی از مهم ترین سوالات و باورهای غلط پاسخ داده می شود.

حق حبس زن

«حق حبس» حقی است که قانون مدنی به زن باکره داده است. طبق ماده 1085 قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که مهریه او به صورت کامل پرداخت نشده، از ایفاء وظایف زوجیت (مانند تمکین خاص) خودداری کند، مشروط بر اینکه تا قبل از آن، تمکین خاصی انجام نداده باشد و باکره باشد. در صورت اعمال این حق، نفقه زن همچنان بر عهده مرد خواهد بود. این حق پس از اولین تمکین ساقط می شود. حق حبس یکی از ضمانت های اجرایی مهریه است که زن می تواند برای واداشتن مرد به پرداخت مهریه از آن استفاده کند.

مهریه و طلاق

رابطه مهریه و طلاق بسته به نوع طلاق متفاوت است:

• طلاق از سوی مرد: در صورتی که مرد درخواست طلاق دهد، موظف به پرداخت تمام مهریه زن است، حتی اگر مهریه عندالاستطاعه باشد. البته در این موارد نیز مرد می تواند دادخواست اعسار و تقسیط مهریه دهد.
• طلاق از سوی زن: اگر زن به دلیل عسر و حرج (سختی و مشقت غیرقابل تحمل) یا وجود یکی از شروط ضمن عقد، درخواست طلاق دهد، مهریه او همچنان محفوظ است و مرد باید آن را پرداخت کند.
• طلاق خلع و مبارات: در این نوع طلاق ها که با توافق و تراضی زوجین صورت می گیرد، زن در ازای دریافت طلاق، تمام یا بخشی از مهریه خود را به مرد می بخشد یا مالی کمتر یا معادل مهریه خود را به مرد می دهد تا طلاق جاری شود.

تاثیر خیانت زن بر مهریه

یکی از باورهای غلط رایج، تاثیر «خیانت زن» بر مهریه اوست. بر اساس قوانین جاری، هیچ ماده قانونی وجود ندارد که اثبات خیانت زن را موجب ساقط شدن یا کاهش مهریه او بداند. مهریه حق قانونی زن است که به محض عقد مالک آن می شود و این حق حتی با اثبات رابطه نامشروع یا خیانت زن نیز از بین نمی رود. دادگاه ها در این خصوص، تنها به ماهیت مهریه به عنوان یک دین مالی می پردازند.

وضعیت مهریه پس از ازدواج مجدد زن

ازدواج مجدد زن پس از طلاق یا فوت همسر، هیچ تاثیری بر حق او برای دریافت مهریه از همسر اول (در صورت عدم وصول کامل) ندارد. مهریه به عنوان یک دین بر عهده مرد باقی می ماند و حتی پس از ازدواج مجدد زن نیز، او می تواند مابقی مهریه خود را مطالبه کند. هیچ قانونی وجود ندارد که ازدواج مجدد زن را موجب سقوط مهریه قبلی او بداند.

مهریه در صورت فوت زوج

در صورت فوت زوج، مهریه زن به عنوان یک «دین ممتاز» تلقی می شود. این بدان معناست که مهریه قبل از تقسیم ارث و سایر دیون عادی، از «ماترک» (اموال به جا مانده از متوفی) متوفی پرداخت خواهد شد. زن می تواند با ارائه دادخواست به دادگاه، مهریه خود را از اموال باقیمانده از همسر متوفی خود مطالبه کند.

مالیات بر مهریه

در حال حاضر و تا سال 1404، طرح یا قانون مشخص و لازم الاجرایی مبنی بر اخذ «مالیات بر مهریه» به صورت مستقیم و در زمان عقد وجود ندارد. شایعاتی در این زمینه مطرح شده است، اما آنچه در برخی مواقع مطرح می شود، مربوط به مالیات بر نقل و انتقال دارایی ها در زمان اجرای مهریه است، نه مالیات بر خود مهریه. به عنوان مثال، اگر مالی (ملک یا خودرو) به عنوان مهریه به زن منتقل شود، ممکن است مالیات نقل و انتقال آن مال بر اساس قوانین مربوط به خود آن دارایی اخذ شود، اما این به معنای مالیات مستقیم بر مهریه نیست.

توقیف اموال و حقوق برای مهریه

در صورت عدم پرداخت مهریه، زن حق دارد تا اموال و حقوق مرد را برای وصول مهریه توقیف کند. این اموال شامل موارد زیر می شود:

• اموال منقول: مانند موجودی حساب های بانکی، خودرو، سهام، طلا و جواهرات.
• اموال غیرمنقول: مانند ملک، زمین، آپارتمان.
• حقوق کارمندی یا بازنشستگی: همانطور که پیش تر گفته شد، بخشی از حقوق مرد (یک چهارم یا یک سوم) می تواند برای پرداخت مهریه توقیف شود.

اما نکته مهمی وجود دارد و آن «مستثنیات دین» است. مستثنیات دین شامل اموالی است که برای ادامه زندگی آبرومندانه بدهکار و افراد تحت تکفل او ضروری هستند و قانوناً قابل توقیف نیستند. این موارد شامل منزل مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار، و مقداری از پول نقد (مانند ودیعه مسکن اجاره ای) می شود. تشخیص مستثنیات دین بر عهده دادگاه است.

نقش وکیل متخصص مهریه

با توجه به پیچیدگی های قوانین مهریه و رویه های قضایی متغیر، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص و مجرب در این زمینه می تواند تفاوت چشمگیری در روند پرونده ایجاد کند. وکیل مهریه می تواند در مراحل مختلف به زوجین کمک کند:

• تعیین استراتژی: انتخاب بهترین روش مطالبه (اجرای ثبت یا دادگاه) و تعیین استراتژی حقوقی مناسب بر اساس شرایط خاص پرونده.
• جمع آوری مدارک: کمک به جمع آوری و تدوین مدارک لازم برای اثبات ادعاها (برای زن) یا اثبات اعسار (برای مرد).
• تنظیم دادخواست و دفاعیات: تنظیم دقیق و صحیح دادخواست ها، لوایح دفاعیه و اعتراضات به احکام صادره.
• نمایندگی در دادگاه و اجرای احکام: حضور در جلسات دادگاه، دفاع از حقوق موکل، و پیگیری امور اجرایی در دادگاه یا اجرای ثبت.
• تسریع روند قانونی: با آشنایی کامل به مراحل و تشریفات قانونی، وکیل می تواند به تسریع روند پرونده و جلوگیری از اتلاف زمان کمک کند.
• کاهش استرس: رویارویی با مسائل حقوقی، به خصوص در حوزه خانواده، می تواند بسیار استرس زا باشد. وکیل با مدیریت پرونده، بار روانی را از دوش موکل برمی دارد.
• مشاوره تخصصی: ارائه مشاوره حقوقی دقیق و به روز در خصوص تمامی ابعاد مهریه، از جمله آثار حقوقی بخشش مهریه (ابراء، هبه)، شروط ضمن عقد مربوط به مهریه (مثل تنصیف اموال) و تاثیر فوت بر آن.

در شرایطی که هر گونه تصمیم نادرست می تواند عواقب حقوقی و مالی سنگینی داشته باشد، مشورت با وکیل نه تنها یک گزینه، بلکه یک ضرورت محسوب می شود.

نتیجه گیری: تصمیم گیری آگاهانه برای آینده ای روشن

مهریه به عنوان یک حق قانونی و مالی مهم برای زن، همواره در کانون توجه قوانین خانواده قرار داشته است. با وجود تحولات و طرح های قانونی اخیر، به ویژه در خصوص سقف های اعمال مجازات حبس، ماهیت اصلی مهریه به عنوان یک دین بر ذمه مرد همچنان پابرجاست. این بدین معناست که زن می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، هرچند که ضمانت اجرای کیفری (حبس) آن با محدودیت هایی مواجه باشد (در حال حاضر 110 سکه و در صورت تصویب طرح، 14 سکه).

برای مردان، دادخواست اعسار و تقسیط مهریه یک راهکار قانونی مهم برای مدیریت تعهدات مالی و جلوگیری از حبس است. برای زنان نیز، آگاهی از روش های مطالبه مهریه (از طریق اجرای ثبت یا دادگاه) و چگونگی محاسبه آن به نرخ روز، از اهمیت بالایی برخوردار است. پرهیز از باورهای غلط رایج، مانند تاثیر خیانت بر مهریه، و همچنین شناخت دقیق مستثنیات دین و حقوق ناشی از فوت زوج، به تصمیم گیری های صحیح کمک شایانی می کند. در نهایت، ماهیت پیچیده و حساس پرونده های مهریه، لزوم مراجعه به وکلای متخصص را برای دریافت مشاوره حقوقی دقیق و نمایندگی موثر در مراجع قضایی، بیش از پیش آشکار می سازد تا هم حقوق طرفین به درستی تضیمن شود و هم از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری به عمل آید.

سوالات متداول

آیا قانون جدید مهریه 14 سکه تصویب و اجرایی شده است؟

آیا مهریه بیش از 110 سکه قابل وصول است؟

بله، زن می تواند تمام مهریه را مطالبه کند. تنها تفاوت این است که ضمانت کیفری (حبس) فقط تا سقف 110 سکه وجود دارد و برای مازاد بر آن، وصول صرفاً از طریق اثبات تمکن مالی زوج و پیگیری مدنی امکان پذیر است.

اگر مرد توان پرداخت مهریه را نداشته باشد، چه می شود؟

مرد می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه بدهد. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه با بررسی توان مالی او، مهریه را قسط بندی می کند و او به دلیل عدم پرداخت حبس نخواهد شد.

آیا امکان توقیف حقوق یا اموال مرد برای پرداخت مهریه وجود دارد؟

بله، زن می تواند برای وصول مهریه، اقدام به توقیف اموال و حساب های بانکی مرد کند. همچنین، بخشی از حقوق کارمندی یا بازنشستگی مرد (یک چهارم یا یک سوم) نیز قابل توقیف و پرداخت به زن است.

آیا زن می تواند قبل از طلاق، مهریه خود را مطالبه کند؟

بله، مطالبه مهریه هیچ ارتباطی با طلاق ندارد و زن به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک مهریه شده و حتی در دوران زندگی مشترک نیز می تواند آن را از همسر خود مطالبه کند.

آیا مهریه باید حتماً سکه باشد؟

خیر، مهریه می تواند هر مال منقول یا غیرمنقول باشد که دارای ارزش مالی و قابل تملک باشد؛ مانند پول نقد، طلا، ملک، خودرو، سهام و حتی آموزش یک مهارت مشخص.

آیا زن می تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را ببخشد؟

بله، زن مالک مهریه است و می تواند به صورت قانونی و با رضایت کامل، تمام یا بخشی از آن را ببخشد. این بخشش می تواند به صورت ابراء (ساقط کردن دین) یا هبه (بخشیدن مال) باشد که هر کدام آثار حقوقی متفاوتی دارند.

در صورت اثبات خیانت زن، آیا مهریه به او تعلق می گیرد؟

بر اساس قوانین جاری ایران، اثبات خیانت زن (رابطه نامشروع) موجب ساقط شدن یا کاهش مهریه او نمی شود. مهریه حق مالی مستقل زن است که به محض عقد به ملکیت او درمی آید و اقدامات بعدی او این حق را از بین نمی برد.

آیا در صورت فوت مرد، مهریه به زن تعلق می گیرد؟

بله، در صورت فوت مرد، مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز تلقی می شود و قبل از تقسیم ارث و پرداخت سایر دیون عادی، از ماترک (اموال به جا مانده) متوفی به زن پرداخت خواهد شد.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در چیست؟

در مهریه عندالمطالبه، زن هر زمان می تواند مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. اما در مهریه عندالاستطاعه، زن تنها زمانی می تواند مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن به اثبات برسد و بار اثبات استطاعت مالی مرد بر عهده زن است.

آیا ازدواج مجدد زن بر مهریه او از همسر اول تأثیری دارد؟

خیر، ازدواج مجدد زن پس از طلاق یا فوت همسر اول، هیچ تاثیری بر حق او برای دریافت مهریه از همسر اول (در صورت عدم وصول کامل) ندارد و او همچنان می تواند مابقی مهریه خود را مطالبه کند.