روایت شنیدنی فیلم «از کرخه تا راین»/ پیشنهاد تغییر پایاندبندی

ابراهیم حاتمی کیا گفته است: « اگر اثر هنری موافق و مخالف داشته باشد، نشان زنده بودن آن اثر است. من نقد معترض را محترم می شمارم. مشکل از جایی آغاز می شود که این عده، قصد حذف اندیشه مخالف خود را داشته باشند. فیلم “از کرخه تا راین” وقتی به نمایش درآمد، پانصد صفحه اعتراضیه به دفتر رهبری ارسال شده بود تا مانع اکران فیلم شوند.»

به گزارش وبگردی، این کارگردان سینما سال ها قبل به بهانه نمایش «به نام پدر» این صحبت ها را با وبگردی مطرح کرده بود و در ادامه گفته است: «بعد از گذشت سالیان چه اتفاقی افتاد. این فیلمی است که بارها از تلویزیون پخش شده است و من مطمینم که فرزندان همین معترضین مدافعین این آثار بوده اند.»

و ما نیز بارها فیلم “کرخه تا راین” را به تماشا نشسته ایم و با «سعید» قهرمان فیلم با بازی علی دهکردی در کنار رودخانه راین که فریاد می زند «خدایا چرا اینجا؟» گریسته ایم و موسیقی این فیلم را با آهنگسازی مجید انتظامی تکرار کردیم.

این فیلم که شب گذشته همزمان با 14 خرداد ماه از تلویزیون پخش شد، فیلمی است که در سال 1371 ساخته شده است و سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از جشنواره یازدهم فجر کسب کرد.

منوچهر محمدی تهیه کننده فیلم هم در مصاحبه ای با روزنامه ایران چند سال قبل گفته بود: « حتی فیلم «از کرخه تا راین» که امروز یکی از افتخارات نظام محسوب می شود تا آستانه توقیف رفت و پناهنده شدن یک جانباز به طور جدی مورد سوال واقع شد. جالب است بدانید وزیر وقت ما را صدا کرد و گفت پایان فیلم را عوض کنید و حتی یک پایان بندی هم پیشنهاد داد مبنی بر اینکه قهرمان قصه به کشور بر می گردد و در فرودگاه با سرود ملی و حلقه گل از او استقبال می شود. فیلم درباره استفاده عراق از سلاح های شیمیایی بود و طبیعی است که این فرد شهید شود. پرسیدم که آقای دکتر به نظر شما آن وقت مطرح نمی شود که پس لابد عراقی ها از پیف پاف به عنوان سلاح های شیمیایی در جبهه جنگ استفاده کرده اند؟!»

این تهیه کننده سینما در گفت وگویی با وبگردی هم به این موضوع تلویحا اشاره کرده بود.

فیلم «از کرخه تا راین» به سرنوشت چند قربانی استفاده از جنگ افزار شیمیایی درجنگ ایران و عراق می پردازد. از بازیگران این فیلم می توان به علی دهکردی و زنده یاد هما روستا اشاره کرد.

حاتمی کیا در سال 89 بحث رایت و حقوق فیلم هایش را قصه و یا غصه قدیمی سینمای ایران دانست و گفته است: «من شاید جزو فیلمسازانی باشم که هر سال 20 بار فیلمهای مختلفم در تلویزیون به نمایش درمی آیند و در این میان تنها چیزی که نصیب ما می شود دعای خیر بینندگان است و البته مسوولان هم نسبت به این موضوع احساس مسوولیت نمی کنند و تنها دعا می کنند که سرپا باشیم و کار کنیم. اما به هر حال بحث حقوق رایت فیلم ها موضوع مهمی است، هر چند که این موضوع برای کارگردان تاثیر چندانی ندارد.»

این فیلم ساز در بخش هایی از یادداشت خود که پس از درگذشت سیف الله داد در وبگردی منتشر کرد،هم نوشت :«از خلوتش بگویم. از هم قدمی فراوان در کنار رود راین که گاهی به نرمه اشکی از غربت حضور شیرین می شد. او هم سفری بود که اگر نبود، کرخه من به راین نمی رسید.»

و در ادامه به بهانه بازپخش دوباره «از کرخه تا راین»، نیم نگاهی به مصاحبه علی دهکردی با موزه سینما داریم که درباره حضورش در این فیلم یادآور شده است: «آقای عظیم پور در تولید «از کرخه تا راین» دستیار ابراهیم حاتمی کیا بود و من توسط ایشان برای حضور در فیلم معرفی شده بودم. تعداد زیادی برای ایفای نقش من معرفی شده بودند تا جاییکه ما گاهی همدیگر را می دیدیم و حاتمی کیا این گفتگوها را ضبط می کرد تا دوباره ببیند و آنالیز کند.

آقای عظیم پور من و صادق صفایی را برای نقش جانباز معرفی کرده بود و در بین تست ها و گفتگوها من برای نقش سعید انتخاب شدم که بعد از انتخاب وارد گفتگوها و تمرین های جدی تر شدیم و من شاهد بودم که ابراهیم حاتمی کیا تکه های جان، قلب و روحش را برای تولید فیلم «از کرخه تا راین» گذاشت و مهره مهم ساخته شدن فیلم، زنده یاد سیف الله داد بود.

یادم می آید در آن زمان نگران بودم که خانواده شهدا و رزمندان بعد از دیدن نقش واکنش بدی نشان ندهند اما در نهایت کار را بدون اینکه بدانیم سرانجام چه خواهد شد، شروع کردیم.خیلی از آلمانی ها به ما به عنوان یک گروه جهان سومی نگاه می کردند اما بعدها متوجه شدند گروه حرفه ای است تا جایی که هانس نیمان (بازیگر آلمانی که در فیلم نقش همسر هما روستا را داشت) زمانیکه کارش تمام می شد پیش ما می ماند یا روزهایی که کار نداشت با خانواده اش سر فیلمبرداری می آمد و در کنار ما بود.»

دهکردی با بیان اینکه بهترین انتخاب در این فیلم هما روستا بود گفته است:« خانم روستا بازیگر درجه یک ، شخصیت برجسته فرهنگی هنری ، مسلط به زبان آلمانی و همچنین مسلط به فرهنگ یک ایرانی که در آلمان زندگی می کند، نیز بود.»

وی همچنین با بیان اینکه نقش سختی بوده، یادآور شده است:« خوشبختانه جانبازان و رزمندگان را از نزدیک دیده بودم و در خانواده مان نیز وجود داشتند و همین امر برایم نکته مثبتی محسوب می شد. با خودم می گفتم آنها را می شناسم اما از سوی دیگر تجربه بازیگری زیادی نداشتم که بهم اطمینان بدهد که از پس لحظه های نابینایی یا لحظه های دراماتیکی که برای شخصیت فیلم بوجود می آید به خوبی برمی آیم یا نه. اما می دانستم وارد کار شده ام و باید به خوبی و بهترین شکل آنرا انجام بدهم.

یادم می آید مدت زیادی عینک آفتابی می زدم و روی چشمهایم دستمال می گذاشتم و چند دقیقه مانند یک آدم نابینا راه می رفتم و در همان حالت به ایستگاه اتوبوس می رفتم. این موارد را با صادق صفایی تمرین می کردیم و خیلی زود با انتظاری که ابراهیم حاتمی کیا از این شخصیت داشت منطبق شدم  و مخصوصا صادق صفایی که از عهده نقش به خوبی برآمد و باید بگویم که نقش سعید در فیلم «از کرخه تا راین» برایم اتفاق مهم و بزرگی بود.»

ابراهیم حاتمی کیا هم پس از درگذشت صادق صفایی از ماندگار شدن نقش «نوذر» در فیلم «از کرخه تا راین» با بازی این بازیگر تازه درگذشته نوشت.

او در مطلبی که سه سال قبل در اختیار وبگردی گذاشت و ما آن را برای پایان بندی این بازخوانی استفاده می کنیم، نوشت:  

«یا شاهد

صادق بود و صدق و صراحتش اجازه نفوذ کمتری نمی داد. شرطی برای بازی در «از کرخه تا راین» با او گذاشتیم که باید در اوقات غیربازیگری اش- که زمان کمی هم نبود – به گروه فیلمسازی کمک کند تا ما کمتر از عوامل آلمانی استفاده کنیم. او قول همکاری داد. اوایل به قولش وفا کرد، ولی هر چه پیش رفتیم کمتر تن به همکاری می داد. از او دلخور بودم که چرا به شرطش عمل نمی کند، غافل از این که صادق صفایی چنان در نقش نوذر فرو رفته بود که همچون بچه های شیمیایی شده رنجور دیگر حوصله ای نداشت. نتیجه اش ماندگار شدن نقش «نوذر» در فیلم «از کرخه تا راین» شد.

خدایش بیامرزد و او را با شهدای جنگ تحمیلی مخصوصا شهدای مظلوم شیمیایی محشور کند.

6 شهریور1400/  ابراهیم حاتمی کیا»

صادق صفایی برای «از کرخه تا راین» موفق به کسب دیپلم افتخار بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره فیلم فجر شده بود.

پایان خبر وبگردی