استخدام نحوه نوشتن سفته بابت ضمانت کاری

هنگام استخدام، سفته ضمانت کاری ابزاری برای اطمینان کارفرما از انجام صحیح تعهدات است. برای محافظت از حقوق خود، در هنگام پر کردن سفته هرگز تاریخ پرداخت را درج نکنید و عبارت دقیق بابت ضمانت حسن انجام کار را به همراه شماره و تاریخ قرارداد کار بنویسید.

سفته ضمانت کاری یکی از رایج ترین ابزارهای تضمینی است که کارفرمایان در فرآیند استخدام از کارجویان طلب می کنند. با وجود گستردگی استفاده از این سند تجاری، بسیاری از کارجویان و حتی کارمندان از جزئیات حقوقی و نحوه صحیح تکمیل آن آگاهی کافی ندارند. این ناآگاهی می تواند زمینه ساز سوءاستفاده های احتمالی، بروز اختلافات حقوقی و نگرانی های جدی برای افراد شود. ماهیت سفته به عنوان یک سند تجاری، آن را از حساسیت ویژه ای برخوردار می سازد که هرگونه خطا در تکمیل آن، ممکن است عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.

این مقاله با هدف ارتقای دانش حقوقی و عملی کارجویان و کارمندان نگاشته شده است تا با ارائه راهنمایی جامع و گام به گام، ابهامات موجود در خصوص سفته ضمانت کاری را برطرف سازد و به آنها کمک کند تا با آگاهی کامل و رعایت نکات حیاتی، از حقوق خود در برابر سوءاستفاده های احتمالی محافظت نمایند. با مطالعه دقیق این راهنما، قادر خواهید بود سفته ضمانت کاری را به شکلی کاملاً قانونی و مطمئن تکمیل کنید و ریسک های موجود را به حداقل برسانید.

سفته ضمانت کاری چیست و چرا مورد استفاده قرار می گیرد؟

سفته ضمانت کاری، که بعضاً با عنوان سفته حسن انجام کار یا سفته ضمانت انجام کار نیز شناخته می شود، نوعی سند تجاری است که کارفرما هنگام استخدام یک فرد، برای تضمین اجرای صحیح تعهدات کاری و جلوگیری از بروز خسارات احتمالی از او دریافت می کند. هدف اصلی این سفته، ایجاد اطمینان خاطر برای کارفرما است که کارمند وظایف محوله را به نحو احسن انجام داده، به اسرار شرکت پایبند بوده و در حفظ اموال و منافع مجموعه کوتاهی نخواهد کرد.

تفاوت سفته ضمانت با سفته عادی

تفاوت اساسی سفته ضمانت کاری با سفته عادی در علت صدور و شرایط مطالبه آن نهفته است. سفته عادی عمدتاً برای تضمین پرداخت بدهی نقدی صادر می شود و دارای تاریخ سررسید مشخصی برای پرداخت است. اما سفته ضمانت کاری، به خودی خود بیانگر یک بدهی نیست؛ بلکه ابزاری برای تضمین حسن انجام کار یا انجام تعهدات است. مهم ترین ویژگی آن، عدم درج تاریخ پرداخت است و در متن سفته باید به صراحت قید شود که بابت ضمانت قرارداد کاری یا حسن انجام کار صادر شده است. این تمایز در نگارش، از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است و مانع از مطالبه زودهنگام و غیرموجه سفته می شود.

تفاوت سفته و چک در زمینه ضمانت

سفته و چک هر دو از اسناد تجاری هستند، اما در کارکرد و ضمانت اجرا تفاوت های کلیدی دارند که در زمینه ضمانت کاری نیز نمود پیدا می کند. آگاهی از این تفاوت ها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

ویژگی	سفته	چک
ماهیت اصلی	سند تعهد پرداخت (قولنامه پرداخت)	سند دستور پرداخت از حساب بانکی
محل صدور	توسط شخص حقیقی یا حقوقی	فقط از طریق بانک و دارنده حساب جاری
لازمه قانونی برای وصول	برای وصول نیاز به اعتراض عدم پرداخت (واخواست) دارد.	برای وصول نیازی به واخواست نیست (فقط گواهی عدم پرداخت بانک).
ضمانت کیفری	غالباً ضمانت کیفری ندارد مگر در موارد خاص (مانند خیانت در امانت).	در صورت عدم پرداخت و عدم صدور گواهی عدم پرداخت، جنبه کیفری دارد.
سهولت صدور	سهولت در خرید و صدور (از دکه های روزنامه فروشی یا بانک ملی)	صدور نیازمند داشتن دسته چک و حساب بانکی است.
کاربرد در ضمانت	بیشتر برای ضمانت حسن انجام کار یا قراردادها استفاده می شود.	هم برای ضمانت پرداخت و هم حسن انجام کار استفاده می شود.

در زمینه ضمانت کاری، کارفرمایان به دلیل سهولت در صدور و عدم نیاز به داشتن دسته چک، بیشتر از سفته استفاده می کنند. با این حال، همانطور که ذکر شد، سفته ضمانت اجرایی کیفری ندارد و وصول آن در صورت عدم ایفای تعهدات، معمولاً مستلزم طی مراحل حقوقی طولانی تر است. این نکته به کارجویان کمک می کند تا با دید بازتری به موضوع نگاه کنند و بدانند که سفته، اگرچه یک سند حقوقی است، اما وصول آن به سادگی وصول یک چک برگشتی نیست.

جایگاه قانونی سفته ضمانت در قانون کار و قانون تجارت

سفته به عنوان یک سند تجاری، ریشه های حقوقی خود را در قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران دارد. مواد ۲۹۵ تا ۳۰۹ قانون تجارت به سفته و احکام مرتبط با آن می پردازد. این قوانین، اعتبار حقوقی سفته را به عنوان یک سند تعهدآور مشخص می کنند. با این حال، نکته ای که حائز اهمیت است، عدم تصریح و جایگاه خاص سفته ضمانت کاری در متن صریح قانون کار جمهوری اسلامی ایران است.

قانون کار، که به حقوق و تعهدات کارگر و کارفرما می پردازد، مستقیماً به موضوع اخذ سفته یا چک ضمانت اشاره ای ندارد. این خلأ قانونی، خود یکی از دلایل بروز ابهامات و نگرانی ها است. با این وجود، رویه عملی در بازار کار نشان دهنده رواج استفاده از این ابزار است و محاکم قضایی نیز در صورت رعایت شرایط قانونی، سفته ضمانت را معتبر می دانند. بنابراین، اگرچه قانون کار مستقیماً آن را پیش بینی نکرده، اما اصول کلی قانون تجارت و رویه قضایی، اعتبار آن را تأیید می کنند. این وضعیت اهمیت نگارش دقیق و شفاف متن سفته و قرارداد کار را دوچندان می کند تا از هرگونه سوءتعبیر و سوءاستفاده جلوگیری شود.

دلایل کارفرمایان برای مطالبه سفته ضمانت

کارفرمایان به دلایل مختلفی اقدام به مطالبه سفته ضمانت از کارجویان می کنند. این دلایل عمدتاً برای حفظ منافع و اموال شرکت و تضمین انجام صحیح وظایف شغلی است:

• تضمین تعهدات شغلی: اطمینان از اینکه کارمند وظایف محوله را با دقت و مسئولیت پذیری انجام خواهد داد.
• حفظ اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه: در مشاغلی که کارمند به اطلاعات حساس یا محرمانه شرکت دسترسی دارد (مانند بخش های مالی، تحقیق و توسعه، IT)، سفته برای جلوگیری از افشای این اطلاعات اخذ می شود.
• حفظ اموال شرکت: در صورتی که اموال، تجهیزات یا وسایل نقلیه شرکت در اختیار کارمند قرار گیرد، سفته به عنوان تضمینی برای حفظ و نگهداری صحیح از آن ها دریافت می شود.
• جلوگیری از ترک کار ناگهانی: سفته می تواند انگیزه ای برای کارمند باشد که بدون اطلاع قبلی و ایجاد مشکل برای کارفرما، محل کار را ترک نکند.
• جبران خسارات احتمالی: در صورت وارد آمدن خسارت مالی به شرکت به دلیل قصور یا اهمال کارمند، سفته می تواند به عنوان ابزاری برای جبران بخشی از آن خسارت مورد استفاده قرار گیرد.

اقدامات ضروری قبل از پر کردن سفته ضمانت (جنبه پیشگیری و آگاهی)

پیش از آنکه قلم به دست گرفته و سفته ضمانت را تکمیل کنید، انجام برخی اقدامات پیشگیرانه و افزایش آگاهی حقوقی می تواند از بروز مشکلات عدیده در آینده جلوگیری کند. این مرحله، سنگ بنای حفظ حقوق شماست.

مشاوره حقوقی: اهمیت مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی

اخذ سفته ضمانت کاری، جنبه های حقوقی پیچیده ای دارد که عدم آگاهی از آن ها می تواند به ضرر کارگر تمام شود. مشورت با یک وکیل متخصص در امور کار و اسناد تجاری قبل از ارائه سفته، یک گام حیاتی است. یک مشاور حقوقی می تواند بندهای قرارداد کار و نحوه درخواست سفته را بررسی کرده، از قانونی بودن شرایط اطمینان حاصل کند و توصیه های لازم را برای پر کردن صحیح سفته ارائه دهد. این اقدام پیشگیرانه، به مثابه سپری در برابر سوءاستفاده های احتمالی عمل می کند و هزینه ای ناچیز در مقایسه با مشکلات حقوقی آتی خواهد داشت.

شرایط قرارداد کار: درج دقیق جزئیات سفته

یکی از مهم ترین نکات برای پر کردن سفته ضمانت استخدام، درج جزئیات مربوط به سفته در متن قرارداد کار است. قرارداد کار باید به وضوح موارد زیر را شامل شود:

• شماره سفته: شماره منحصر به فرد سفته باید در قرارداد ذکر شود.
• مبلغ سفته: مبلغ دقیق سفته به عدد و حروف.
• علت ضمانت: به صراحت قید شود که سفته بابت ضمانت حسن انجام کار یا تضمین تعهدات شغلی است.
• شرایط وصول: دقیقاً مشخص شود که کارفرما تحت چه شرایطی حق مطالبه و وصول سفته را دارد. این شرایط باید روشن و قابل اثبات باشند و از کلی گویی پرهیز شود. برای مثال، نباید صرفاً قید شود در صورت قصور کارمند؛ بلکه باید دقیقاً نوع قصور و میزان خسارت احتمالی مشخص شود.
• تعهد به استرداد: کارفرما باید متعهد شود که پس از اتمام همکاری و عدم وجود دلیل موجه برای مطالبه، سفته را به کارگر بازگرداند و در صورت عدم استرداد، مسئولیت آن بر عهده کارفرما خواهد بود.

این شفافیت در قرارداد، به عنوان سند پشتیبان سفته عمل کرده و از هرگونه تفسیر نادرست یا سوءاستفاده جلوگیری می کند.

حقوق کارگر: بررسی شروط اخذ سفته توسط کارفرما

کارگر باید بداند که آیا اخذ سفته ضمانت در شغل مورد نظر، ضرورت قانونی یا عرفی دارد یا خیر. هرچند رویه غالب است، اما در برخی مشاغل ممکن است توجیه منطقی برای آن وجود نداشته باشد. کارگر حق دارد در مورد دلیل درخواست سفته و ارتباط آن با ماهیت شغلی سوال کند و در صورت لزوم، مذاکره ای منطقی در خصوص مبلغ و شرایط آن داشته باشد. همچنین، کارفرما نمی تواند شرایطی را تحمیل کند که به وضوح بر خلاف قوانین آمره کار یا اصول اخلاقی باشد.

مبلغ سفته: توافق بر سر مبلغ منطقی و متناسب

مبلغ سفته ضمانت باید منطقی و متناسب با مسئولیت های شغلی و میزان احتمالی خساراتی باشد که کارمند ممکن است به شرکت وارد کند. مبلغ بسیار بالا و نامتعارف، می تواند نشانه ای از فشار یا قصد سوءاستفاده باشد. کارجو حق دارد در مورد مبلغ سفته مذاکره کرده و سعی کند آن را به مقداری منطقی و قابل توجیه کاهش دهد. بهتر است مبلغی انتخاب شود که در صورت بروز مشکل، جبران آن برای کارگر میسر باشد.

درخواست کپی و رسید: حتماً از سفته امضا شده کپی گرفته و رسید تحویل سفته را از کارفرما دریافت کنید.

این نکته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. پس از تکمیل و امضای سفته، حتماً یک نسخه کپی واضح از آن تهیه کرده و نزد خود نگه دارید. همچنین، دریافت یک رسید کتبی و امضا شده از کارفرما (یا نماینده قانونی شرکت) که در آن مشخصات سفته (شماره، مبلغ، علت ضمانت) و تاریخ تحویل قید شده باشد، الزامی است. این رسید به منزله مدرکی دال بر تحویل سفته به کارفرما بوده و در صورت بروز هرگونه اختلاف یا ادعای سوءاستفاده، به عنوان مدرک اثباتی مهم برای شما تلقی خواهد شد.

راهنمای گام به گام نحوه صحیح نوشتن و پر کردن سفته ضمانت کاری

پر کردن سفته ضمانت کاری، به دقت و وسواس خاصی نیاز دارد. هر بخش از سفته دارای اهمیت حقوقی است و تکمیل صحیح آن، می تواند از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری کند. این راهنما، شما را گام به گام با نحوه صحیح تکمیل سفته آشنا می کند.

۱. انتخاب سفته مناسب

سفته ها در مبالغ مختلف (مثلاً ده میلیون ریال، صد میلیون ریال و …) از شعب بانک ملی یا دکه های روزنامه فروشی قابل تهیه هستند. سفته ای را انتخاب کنید که مبلغ آن معادل یا بیشتر از مبلغی باشد که کارفرما درخواست کرده است. اگر مبلغ مورد نظر، بالاتر از سقف یک برگ سفته باشد، می توانید از چند برگ سفته با مبالغ کمتر استفاده کنید.

۲. بخش مبلغ

این بخش شامل دو قسمت برای درج مبلغ است: یکی به عدد و دیگری به حروف. اطمینان حاصل کنید که مبلغ به هر دو شکل، کاملاً با یکدیگر مطابقت داشته باشد. برای مثال:

• مبلغ به عدد: ۱۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال
• مبلغ به حروف: یکصد میلیون ریال

پس از نوشتن مبلغ به عدد و حروف، تمامی فضای خالی باقیمانده در این دو قسمت را با یک خط صاف (مانند خط تیره یا علامت —) پر کنید. این کار از هرگونه تغییر یا اضافه کردن عدد یا حرف به مبلغ سفته در آینده جلوگیری می کند.

۳. بخش در وجه

این بخش بسیار حیاتی است و هرگونه اشتباه در آن می تواند عواقب جدی داشته باشد. هرگز این بخش را سفید باقی نگذارید یا عبارت در وجه حامل را قید نکنید. باید نام کامل و دقیق دریافت کننده سفته را در این قسمت بنویسید:

• اگر کارفرما شخص حقیقی است: نام و نام خانوادگی کامل کارفرما (مثال: در وجه آقای/خانم [نام کامل کارفرما])
• اگر کارفرما شخص حقوقی (شرکت) است: نام کامل و دقیق شرکت (مثال: در وجه شرکت [نام کامل شرکت] با مسئولیت محدود/سهامی خاص)

تأکید می شود که نباید در وجه حامل نوشته شود. این کار به معنای آن است که هر کس سفته را در دست داشته باشد، می تواند آن را مطالبه کند و این ریسک سوءاستفاده را به شدت افزایش می دهد.

۴. بخش تاریخ پرداخت

این بخش مهم ترین و حساس ترین قسمت در پر کردن سفته ضمانت کاری است. هرگز تاریخ پرداخت را در این بخش درج نکنید. درج تاریخ، سفته را به یک سفته عندالمطالبه تبدیل می کند که در تاریخ مقرر قابل وصول است، حتی اگر کارمند هیچ تخلفی نکرده باشد. به جای تاریخ پرداخت، عبارت زیر را به صورت کامل و واضح بنویسید:

بابت ضمانت حسن انجام کار و تعهدات قرارداد استخدام شماره [شماره قرارداد کار] مورخ [تاریخ قرارداد کار] شغل [عنوان شغلی].

همچنین می توانید اضافه کنید: این سفته صرفاً بابت تضمین انجام صحیح کار و عدم وارد آمدن خسارت به کارفرما در چارچوب قرارداد فوق الذکر صادر گردیده و هرگونه استفاده غیرمرتبط با آن ممنوع است. این عبارات، به صراحت ماهیت سفته را مشخص کرده و مانع از مطالبه غیرقانونی آن می شود.

۵. بخش نام و نام خانوادگی صادرکننده

در این قسمت، مشخصات هویتی کامل خود را به عنوان صادرکننده سفته درج کنید:

• نام و نام خانوادگی
• نام پدر
• شماره ملی
• شماره شناسنامه
• آدرس دقیق و کامل محل سکونت
• شماره تماس (ترجیحاً شماره ای که همیشه در دسترس است)

این اطلاعات باید کاملاً خوانا و دقیق باشند و با اطلاعات مندرج در کارت ملی و شناسنامه شما مطابقت داشته باشند.

۶. امضا

سفته را در محل مشخص شده امضا کنید. اطمینان حاصل کنید که امضای شما خوانا بوده و با امضاهای قبلی شما در اسناد رسمی (مانند کارت ملی یا گواهینامه رانندگی) مطابقت داشته باشد. توصیه می شود که تمامی بخش های سفته را با یک نوع خودکار (ترجیحاً خودکار آبی) و با یک رنگ مرکب پر کنید تا از هرگونه شبهه در اصالت سند جلوگیری شود.

۷. شماره سفته

پس از تکمیل سفته، شماره سریال منحصر به فرد سفته (که معمولاً در بالا یا پایین برگ سفته درج شده است) را در متن قرارداد کار نیز قید کنید. این کار یک لایه امنیتی دیگر اضافه می کند و از جایگزینی احتمالی سفته با برگه ای دیگر جلوگیری می نماید.

نمونه سفته ضمانت کاری پر شده (تشریحی)

با توجه به عدم امکان ارائه تصویر مستقیم، در این بخش، یک نمونه سفته ضمانت پر شده را به صورت تشریحی و با جزئیات کامل شرح می دهیم تا درک بهتری از نحوه تکمیل صحیح آن به دست آورید. تصور کنید در حال تکمیل یک برگ سفته به مبلغ یکصد میلیون ریال (ده میلیون تومان) برای ضمانت کاری در یک شرکت هستید.

بخش بالایی سفته (اطلاعات عمومی و شماره سریال):

• شماره سریال: فرض کنید شماره سریال سفته ۹۸۷۶۵۴۳۲۱ است. این شماره را در قرارداد کار خود ذکر کنید.
• مبلغ اسمی سفته: سفته ای که خریداری کرده اید، مثلاً سفته یکصد میلیون ریالی است.

جزئیات تکمیل سفته:

1. مبلغ:
   • در قسمت مبلغ (به عدد): ۱۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال را به دقت بنویسید.
   • در قسمت مبلغ (به حروف): یکصد میلیون ریال را به وضوح قید کنید.
   • نکته حیاتی: پس از نوشتن مبلغ به عدد و حروف، تمام فضای خالی باقیمانده در این دو بخش را با یک خط افقی (مانند خط تیره) پر کنید تا از هرگونه دستکاری احتمالی جلوگیری شود.
2. در وجه:
   • در وجه شرکت پویا گستران هوشمند (سهامی خاص) یا در وجه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مدیر عامل شرکت] را به صورت کامل و بدون ابهام بنویسید.
   • تأکید مجدد: هرگز در وجه حامل یا سفید باقی نگذارید.
3. تاریخ پرداخت:
   • این بخش را کاملاً خالی بگذارید و به جای تاریخ، عبارت زیر را با خطی خوش و خوانا بنویسید:
   • بابت ضمانت حسن انجام کار و کلیه تعهدات مندرج در قرارداد استخدام شماره ۱۲۳۴۵ مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۱۵ شغل کارشناس فناوری اطلاعات.
   • اگر فضای کافی دارید، می توانید اضافه کنید: این سفته صرفاً جهت تضمین تعهدات فوق الذکر بوده و کارفرما حق استفاده از آن را خارج از چارچوب قرارداد ندارد.
4. نام و نام خانوادگی صادرکننده:
   • نام: علی
   • نام خانوادگی: احمدی
   • نام پدر: رضا
   • شماره ملی: ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰
   • شماره شناسنامه: ۰۰۱۴۷۸۹۵۲
   • محل صدور: تهران
   • آدرس کامل: تهران، خیابان انقلاب، کوچه شهید مطهری، پلاک ۱۰، واحد ۳
   • شماره تماس: ۰۹۱۲۳۴۵۶۷۸۹
5. امضا:
   • در پایین سفته، در محل مشخص شده، امضای خود را به صورت خوانا و مطابق با امضاهای قبلی خود درج کنید.

پس از تکمیل این مراحل، حتماً یک کپی با کیفیت از سفته پر شده تهیه کرده و یک رسید رسمی با ذکر شماره و مبلغ سفته از کارفرما دریافت کنید. این نمونه تشریحی نشان می دهد که با رعایت هر یک از این نکات، چگونه می توانید سفته ضمانت کاری را به شکل صحیح و ایمن تکمیل نمایید.

چالش ها و سوءاستفاده های احتمالی از سفته ضمانت و راه حل ها

با وجود اینکه سفته ضمانت ابزاری قانونی است، اما عدم آگاهی و سهل انگاری می تواند زمینه ساز سوءاستفاده های جدی شود. شناخت این چالش ها و آگاهی از راه حل های قانونی، برای حفظ حقوق کارگر ضروری است.

خیانت در امانت سفته: تعریف و راه های قانونی اقدام

سفته ای که بابت ضمانت حسن انجام کار به کارفرما تحویل داده می شود، به منزله یک امانت در دست کارفرماست. خیانت در امانت زمانی رخ می دهد که کارفرما برخلاف توافق و بدون وجود دلیل موجه برای مطالبه، سفته را به اجرا بگذارد یا آن را به شخص ثالثی منتقل کند. شرایطی که کارفرما مرتکب خیانت در امانت می شود شامل موارد زیر است:

• مطالبه سفته پیش از پایان قرارداد یا بدون اثبات تخلف و خسارت.
• انتقال سفته به شخص ثالث بدون رضایت کارگر.
• عدم بازگرداندن سفته پس از پایان همکاری و عدم وجود دلیل موجه.

در چنین شرایطی، کارگر می تواند با در دست داشتن مدارک اثباتی (قرارداد کار که شرایط سفته در آن قید شده، کپی سفته، رسید تحویل سفته)، علیه کارفرما در مراجع قضایی شکایت کیفری با عنوان خیانت در امانت طرح کند. اثبات جرم خیانت در امانت، می تواند برای کارفرما مجازات حبس (بین شش ماه تا سه سال) به همراه داشته باشد.

وصول غیرقانونی سفته: چه زمانی کارفرما حق وصول سفته را ندارد؟

کارفرما تنها زمانی حق وصول سفته ضمانت را دارد که کارگر به تعهدات خود عمل نکرده و به دلیل قصور یا اهمال، خسارتی به شرکت وارد کرده باشد و این امر به صورت مستند و قانونی قابل اثبات باشد. کارفرما حق ندارد به دلایلی مانند اخراج بی دلیل، پایان همکاری عادی، یا بدون اثبات خسارت، سفته را به اجرا بگذارد. در صورت تلاش کارفرما برای وصول غیرقانونی سفته، کارگر می تواند با ارائه دادخواست حقوقی، بطلان دعوای کارفرما را درخواست کرده و با استناد به قرارداد کار و شرایط ضمانت، از مطالبه سفته جلوگیری کند. دادگاه با بررسی مستندات، تصمیم خواهد گرفت که آیا کارفرما حق وصول سفته را داشته است یا خیر.

عدم بازگرداندن سفته پس از اتمام همکاری

پس از اتمام دوره همکاری (اعم از فسخ قرارداد، استعفا یا بازنشستگی) و در صورتی که کارگر تمامی تعهدات خود را به درستی انجام داده و هیچ خسارتی به کارفرما وارد نکرده باشد، کارفرما موظف است سفته ضمانت را به کارگر بازگرداند. در صورت عدم استرداد سفته، کارگر می تواند ابتدا با ارسال یک اظهارنامه رسمی به کارفرما، خواهان بازگرداندن سفته شود. اگر کارفرما همچنان از استرداد امتناع کند، کارگر می تواند از طریق مراجع قضایی، دادخواست حقوقی استرداد سفته را مطرح کند و همچنین در صورت وجود شرایط، شکایت کیفری خیانت در امانت را نیز پیگیری کند.

سفته سفید امضا: خطرات و عواقب آن

یکی از خطرناک ترین انواع سفته ضمانت، سفته سفید امضا است. سفته سفید امضا به سفته ای گفته می شود که کارگر آن را امضا کرده، اما سایر قسمت ها نظیر مبلغ، تاریخ پرداخت یا در وجه را خالی گذاشته و آن را به کارفرما تحویل می دهد. در این حالت، کارفرما یا هر شخص دیگری که سفته را در اختیار دارد، می تواند هر مبلغی را در آن وارد کرده و تاریخ پرداخت را نیز به دلخواه خود مشخص کند. این امر، کارگر را در معرض سوءاستفاده های گسترده و جبران ناپذیری قرار می دهد، چرا که اثبات سوءاستفاده در این موارد بسیار دشوار است.

توصیه اکید می شود که تحت هیچ شرایطی سفته سفید امضا به کارفرما تحویل ندهید. تمامی بخش های سفته را مطابق با راهنمای ارائه شده، به دقت و با رعایت نکات حقوقی پر کنید و سپس آن را امضا نمایید. این اقدام ساده، شما را از خطرات بی شماری مصون خواهد داشت.

پرسش و پاسخ های متداول (FAQ) جامع و کاربردی

در این بخش به برخی از پرسش های متداول و دغدغه های رایج پیرامون سفته ضمانت کاری پاسخ داده می شود تا ابهامات موجود برطرف گردد.

آیا کارفرما می تواند از من سفته سفید امضا بگیرد؟

پاسخ: خیر، کارفرما حق مطالبه سفته سفید امضا را ندارد و شما نباید تحت هیچ عنوانی چنین سفته ای را به او تحویل دهید. سفته سفید امضا به شدت خطرناک است، زیرا کارفرما می تواند هر مبلغ و تاریخی را در آن وارد کرده و بعدها علیه شما اقدام کند. در صورت اصرار کارفرما، بهتر است از همکاری با چنین مجموعه ای خودداری کنید.

اگر سفته را بدون ذکر بابت ضمانت پر کنیم چه اتفاقی می افتد؟

پاسخ: اگر در سفته عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار یا عبارات مشابه درج نشود و به جای آن تاریخ پرداخت گذاشته شود، سفته به یک سند بدهی عادی تبدیل می شود. در این صورت، کارفرما می تواند در تاریخ سررسید، سفته را به اجرا بگذارد و اثبات اینکه این سفته بابت ضمانت بوده، برای شما بسیار دشوار خواهد بود و مسئولیت پرداخت مبلغ سفته بر عهده شما قرار خواهد گرفت.

آیا می توان مبلغ سفته را با چسباندن برچسب یا اصلاح نوشتار تغییر داد؟

پاسخ: هرگونه تغییر، خدشه، یا الصاق برچسب بر روی سفته که منجر به تغییر در مندرجات اصلی آن شود، می تواند اعتبار سفته را زیر سوال ببرد و در صورت بروز اختلاف، سفته را از حالت عادی خارج کند. این گونه اقدامات می تواند به عنوان جعل تلقی شده و سفته را باطل کند یا حداقل اثبات ادعاهای طرفین را پیچیده تر سازد. مبلغ و سایر اطلاعات باید به صورت اولیه و بدون هیچ گونه اصلاح یا دستکاری نوشته شوند.

آیا کارفرما باید رسید تحویل سفته به کارگر بدهد؟

پاسخ: بله، کارفرما موظف است پس از دریافت سفته ضمانت، یک رسید کتبی و امضا شده به کارگر تحویل دهد. در این رسید باید مشخصات کامل سفته (شماره سریال، مبلغ، تاریخ صدور توسط کارگر و علت ضمانت) قید شود. این رسید مدرکی حیاتی برای کارگر است که نشان می دهد سفته را به کارفرما تحویل داده و در صورت لزوم، می تواند از آن در مراجع قضایی استفاده کند.

چگونه می توان از سوءاستفاده سفته ضمانت در آینده جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از سوءاستفاده، رعایت نکات زیر ضروری است: ۱. حتماً سفته را بدون درج تاریخ پرداخت و با قید بابت ضمانت حسن انجام کار پر کنید. ۲. تمامی جزئیات سفته (شماره، مبلغ، علت) را در قرارداد کار ذکر کنید. ۳. از سفته کپی تهیه کرده و رسید کتبی دریافت سفته را از کارفرما بگیرید. ۴. نام کارفرما (شخص حقیقی یا حقوقی) را به دقت در بخش در وجه بنویسید و هرگز آن را در وجه حامل نگذارید. ۵. در صورت اتمام همکاری و عدم وجود قصور، خواهان استرداد سفته شوید و در صورت عدم استرداد، از طریق قانونی اقدام کنید.

اگر سفته ضمانت گم شود چه باید کرد؟

پاسخ: اگر سفته ضمانت گم شود، کارگری که سفته را صادر کرده است (و سفته نزد کارفرما بوده)، باید فوراً یک اظهارنامه رسمی برای کارفرما ارسال کند و از او بخواهد که مراتب مفقودی را تأیید و سفته را ابطال کند. در صورت عدم همکاری کارفرما یا احتمال سوءاستفاده، می توان از طریق دادگاه دستور ابطال سفته را درخواست کرد. البته این روند می تواند پیچیده باشد و نیاز به پیگیری حقوقی دارد. وجود کپی سفته و رسید تحویل در این شرایط بسیار کمک کننده خواهد بود.

نقش شهود در سفته ضمانت چیست؟

پاسخ: در اسناد تجاری مانند سفته، الزامی به وجود شاهد نیست و سفته بدون شهادت نیز معتبر است. با این حال، در برخی موارد، برای اطمینان بیشتر، ممکن است کارگر و کارفرما توافق کنند که دو شاهد زیر سفته را امضا کنند. این امر می تواند در صورت بروز اختلاف و نیاز به اثبات جزئیات، به عنوان دلیل کمکی در مراجع قضایی مورد استناد قرار گیرد، هرچند که ماهیت حقوقی سفته به خودی خود بدون شاهد نیز پابرجاست.

آیا سفته ضمانت تاریخ انقضا دارد؟

پاسخ: سفته ضمانت، مادامی که علت ضمانت (یعنی قرارداد کاری) وجود دارد، معتبر است. اگر در سفته تاریخ پرداخت درج نشده باشد (که برای سفته ضمانت همین گونه صحیح است)، انقضایی به معنای سررسید ندارد. اما پس از اتمام قرارداد کار و ایفای تعهدات، سفته دیگر جنبه ضمانتی خود را از دست می دهد و باید به کارگر بازگردانده شود. در صورت عدم استرداد، پس از ۱۰ سال از تاریخ صدور (در برخی تفاسیر)، سفته ممکن است قدرت وصول تجاری خود را از دست بدهد، اما کماکان به عنوان یک سند عادی بدهی قابل مطالبه است.

در صورت فسخ قرارداد، تکلیف سفته چه می شود؟

پاسخ: در صورت فسخ قرارداد کار (چه از سوی کارگر و چه کارفرما)، چنانچه فسخ به دلیل تخلف کارگر نباشد و یا خسارتی به کارفرما وارد نشده باشد، سفته ضمانت باید فوراً به کارگر بازگردانده شود. حتی اگر فسخ به دلیل تخلف کارگر باشد، کارفرما تنها در صورت اثبات خسارت و در حدود میزان خسارت، حق مطالبه سفته را دارد. در هر صورت، پس از تسویه حساب و عدم وجود ادعای موجه، استرداد سفته الزامی است.

آیا سفته ضمانت می تواند برای جرایم کیفری نیز استفاده شود؟

پاسخ: خیر، سفته ضمانت به خودی خود برای جبران جرایم کیفری صادر نمی شود. سفته یک سند حقوقی و تجاری برای تضمین تعهدات مالی یا کاری است. اگر کارگر مرتکب جرمی (مانند سرقت یا اختلاس) شود، این جرایم از طریق مسیرهای کیفری مستقل پیگیری می شوند و سفته ضمانت مستقیماً برای مجازات یا جبران خسارات ناشی از جرم کیفری نیست، مگر آنکه جرم منجر به ورود خسارت مالی به شرکت شده باشد که در آن صورت، سفته می تواند برای جبران خسارت مالی (پس از اثبات جرم و خسارت) مورد استفاده قرار گیرد، نه به عنوان ابزار مجازات کیفری.

نتیجه گیری

اخذ سفته بابت ضمانت کاری، رویه ای رایج در بازار کار ایران است که با وجود عدم تصریح مستقیم در قانون کار، از اعتبار حقوقی در قانون تجارت و رویه قضایی برخوردار است. با این حال، آگاهی از نحوه صحیح نگارش و تکمیل این سند برای کارجویان و کارمندان حیاتی است. پر کردن دقیق بخش در وجه با نام کامل کارفرما، عدم درج تاریخ پرداخت و قید صریح عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار به همراه شماره و تاریخ قرارداد کار، از جمله مهم ترین نکاتی است که می تواند از بروز سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کند. همچنین، دریافت کپی از سفته تکمیل شده و اخذ رسید از کارفرما، از دیگر اقدامات پیشگیرانه ضروری محسوب می شوند.

شناخت چالش هایی نظیر خیانت در امانت سفته، وصول غیرقانونی و خطرات سفته سفید امضا، به شما قدرت می دهد تا در مواجهه با این موقعیت ها، حقوق خود را مطالبه کنید. در پایان، توصیه می شود که هرگز بدون آگاهی کامل و مشاوره با متخصصان حقوقی، اقدام به تکمیل و ارائه سفته ضمانت کاری نکنید. حفظ حقوق شما در گرو دقت، آگاهی و اقدام مسئولانه است.