خلاصه کتاب غزلیات شمس (دفتر سوم) ( نویسنده مولانا جلال الدین محمد بلخی )

دفتر سوم غزلیات شمس مولانا جلال الدین محمد بلخی، دریچه ای به جهان پرشور و شیدایی عرفانی است که در آن، مولانا اوج تجربیات روحی و بینش های عمیق خود را با زبانی سرشار از تخیل و موسیقی به تصویر می کشد. این دفتر به ویژه برای پژوهشگران و علاقه مندان به ادبیات عرفانی فارسی از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا مضامینی چون عشق الهی، فنا فی الله و شهود باطنی در آن به شیوه ای بدیع و شورانگیز ارائه شده است.

غزلیات شمس که به دیوان کبیر نیز شهرت دارد، گنجینه ای بی نظیر از شعر عرفانی در ادبیات فارسی است. این دیوان، محصول دوران اوج زندگی روحی و فکری مولانا پس از آشنایی با شمس تبریزی است. هر دفتر از این مجموعه، آیینه تمام نمای بخشی از تحولات درونی و مواجید روحانی مولاناست و دفتر سوم نیز از این قاعده مستثنی نیست. هدف از این مقاله، ارائه یک تحلیل جامع و تلخیصی دقیق از دفتر سوم غزلیات شمس است تا مخاطبان، اعم از دانشجویان، پژوهشگران و علاقه مندان، درکی عمیق تر از جوهره اندیشه ها و زیبایی های هنری این بخش از دیوان کبیر به دست آورند.

شناخت کلی دیوان شمس: از جوشش تا جاودانگی

دیوان شمس تبریزی، مجموعه ای از اشعار مولانا جلال الدین محمد بلخی است که شور و هیجان وصف ناپذیر عرفانی او را بازتاب می دهد. این دیوان که گاه با نام کلیات شمس یا دیوان کبیر نیز خوانده می شود، عمدتاً شامل غزل ها، رباعی ها و ترجیع بندهایی است که مولانا پس از دیدار سرنوشت ساز خود با شمس تبریزی سرود. این ملاقات، نقطه ی عطفی در زندگی مولانا بود که او را از یک فقیه و مدرس به عارفی شوریده و شاعری بی همتا بدل ساخت.

مولانا و شمس تبریزی: شرح کوتاه تأثیر شمس بر جوشش شعری مولانا و نامگذاری دیوان

تاثیر شمس تبریزی بر مولانا، فراتر از یک دوستی ساده یا رابطه استاد و شاگردی بود. شمس، آینه ای بود که مولانا در آن، خود حقیقی و ناشناخته اش را بازیافت. این مواجهه عمیق روحی، چنان شور و وجدی در مولانا پدید آورد که حاصل آن، آثاری چون غزلیات شمس شد. مولانا بسیاری از غزل های این دیوان را با تخلص شمس، شمس تبریزی یا شمس الحق تبریزی سرود که خود گواه عمق این تاثیر و حضور شمس در کانون هستی اوست. نامگذاری دیوان شمس نیز ریشه در همین عشق و ارادت بی بدیل دارد.

جایگاه غزلیات در آثار مولانا: تفاوت با مثنوی معنوی و اهمیت آن در بیان احوال شور و شیدایی

در میان آثار مولانا، غزلیات شمس و مثنوی معنوی دو ستون اصلی را تشکیل می دهند که هر یک بیانگر جنبه ای متفاوت از جهان بینی و تجربه های او هستند. مثنوی، عمدتاً یک اثر تعلیمی و عرفانی است که با زبانی حکیمانه و از طریق داستان ها و تمثیل ها، حقایق عمیق عرفانی را تبیین می کند. اما غزلیات شمس، تجلی بی واسطه و جوششی از شور و شیدایی عارفانه است. در این غزل ها، مولانا مستقیماً با زبان عشق، بی قراری، فنا و وصال سخن می گوید. غزلیات، آیینه احوال بی تاب و بی خود مولاناست که در سماع و وجد سروده شده اند، در حالی که مثنوی، حاصل تامل و تعمق او در ساحت معرفت است. این تفاوت در ماهیت و لحن، هر دو اثر را مکمل یکدیگر ساخته است.

ساختار کلی دیوان شمس: اشاره به حجم و تنوع قالب های شعری

دیوان کبیر، مجموعه ای عظیم و پرحجم است که بر اساس تصحیح معتبر بدیع الزمان فروزانفر، شامل حدود 36360 بیت می شود. این دیوان از 3230 غزل، 1994 رباعی و 44 ترجیع بند تشکیل شده است. غزل ها بخش عمده و برجسته این دیوان را شامل می شوند و تنوع قالب های شعری نشان دهنده چیره دستی مولانا در فنون شاعری و قابلیت او در بیان مضامین گوناگون عرفانی در اشکال مختلف است. این تنوع، به غنای ادبی و محتوایی دیوان می افزاید و آن را به یکی از غنی ترین و تاثیرگذارترین مجموعه های شعری در ادبیات جهان تبدیل کرده است.

دفتر سوم غزلیات شمس: معرفی دقیق و محدوده محتوایی

دفتر سوم غزلیات شمس، یکی از بخش های مهم و پرمایه دیوان کبیر است که ادامه سیر و سلوک عرفانی و تجلیات شوریده مولانا را به نمایش می گذارد. برای درک دقیق محتوای این دفتر، مراجعه به تصحیح های معتبر، به ویژه تصحیح زنده یاد بدیع الزمان فروزانفر، اهمیت فراوانی دارد.

مشخصات دفتر سوم: بر اساس تصحیح بدیع الزمان فروزانفر

تصحیح بدیع الزمان فروزانفر از کلیات شمس، به عنوان معتبرترین و جامع ترین نسخه، مرجع اصلی برای بررسی دقیق این دیوان محسوب می شود. در این تصحیح که در ده مجلد منتشر شده، هفت جلد اول به غزل ها اختصاص دارد و غزل ها بر اساس حروف قافیه و سپس بحور وزنی مرتب شده اند. این نظم و ترتیب، مطالعه و ارجاع به غزل ها را تسهیل می کند و امکان بررسی دقیق سیر تحول اندیشه ها و سبک مولانا را فراهم می آورد.

محدوده غزلیات: توضیح اینکه این دفتر شامل کدام شماره غزل ها و یا غزلیات با کدام حروف قافیه است

در تصحیح فروزانفر، غزل های دیوان شمس بر اساس حرف قافیه طبقه بندی شده اند. دفتر سوم غزلیات شمس معمولاً شامل غزلیاتی است که حروف قافیه آن ها از حرف ر آغاز شده و تا حرف قاف ادامه می یابد. بر اساس برخی تفکیک ها و کتاب های صوتی و متنی موجود که بر مبنای تصحیح فروزانفر تهیه شده اند، این دفتر می تواند شامل غزل های شماره ۱۰۲۷ تا ۱۳۱۲ باشد. این محدوده، حدود ۲۸۵ غزل را در بر می گیرد که هر یک جهانی از معانی و لطایف عرفانی را در خود جای داده است. این غزل ها، نمایانگر بخشی از سیر پر تب و تاب روحانی مولانا هستند و مضامین مشترک و در عین حال متنوعی را دنبال می کنند.

ژرفای مضامین: بازخوانی اندیشه های عرفانی در دفتر سوم

دفتر سوم غزلیات شمس، همچون سایر بخش های دیوان کبیر، سرشار از مضامین عرفانی عمیق و پرده برداری از رازهای هستی است. مولانا با مهارت بی نظیر خود، این مفاهیم را در قالب واژگان و تصاویر شعری تجلی می بخشد.

عشق الهی و تجلیات آن: بیان مفهوم عشق از دیدگاه مولانا

محور اصلی تمامی غزلیات شمس، به ویژه در دفتر سوم، مفهوم عشق الهی است. از دیدگاه مولانا، عشق نیرویی است که هستی را به حرکت درمی آورد و آدمی را از قفس مادیات رهانیده و به سوی مطلق رهنمون می شود. این عشق گاه در قالب شور و بی قراری، گاه در سوز و گداز هجران، و گاه در سرور وصال متجلی می شود. عشق، پلی است میان زمین و آسمان، میان بنده و معبود. مولانا معتقد است که عشق، مرز میان عشق زمینی و آسمانی را در هم می شکند و هر عشق صادقانه ای، نهایتاً به سوی معشوق ازلی می انجامد. غزل های این دفتر مملو از بیان این شیفتگی بی حد و حصر به ذات احدیت و تجلیات آن در هر ذره عالم است.

جلوه های بی قراری، سوز و گداز، و وصال در غزلیات این دفتر

مولانا در دفتر سوم، به اوج بیان احساسات عارفانه می رسد. بی قراری و اضطراب عاشقانه برای دیدار معشوق، از مضامین برجسته است. «من بی تو دمی قرار نتوانم کرد، احسان تو را شمار نتوانم کرد» (غزل ۱۲۲۵، دفتر سوم، تصحیح فروزانفر). این بی قراری، با سوز و گداز ناشی از فراق و اشتیاق وصال در هم می آمیزد. در عین حال، لحظات وصال و هم آغوشی روحی با معشوق نیز در این دفتر، با شادمانی و سرمستی وصف ناپذیری به تصویر کشیده می شود. این سه حالت، چرخه ی همیشگی روح عاشق را در مسیر سلوک نشان می دهند.

فنای عاشق در معشوق و بقا به عشق

یکی از مفاهیم کلیدی عرفانی در دفتر سوم غزلیات شمس، نظریه فنا فی الله (نیستی عاشق در معشوق) و بقا بالله (پایداری به واسطه ذات حق) است. مولانا به این باور است که عاشق حقیقی، باید از هستی و خودی خود دست بشوید تا بتواند در دریای بی کران معشوق محو شود. این فنا، نه به معنای نابودی، بلکه به معنای رهایی از محدودیت های فردی و اتصال به هستی مطلق است. پس از این فناست که عاشق با بقایی تازه، بقای الهی، زندگانی جاودانه می یابد. «من عدم بودم چو عشقت در رسید، جان من چون آسمان بر سر رسید» (غزل ۱۱۳۷، دفتر سوم، تصحیح فروزانفر). این مفهوم، اوج خودسپردگی و تسلیم در برابر اراده و عشق الهی را نشان می دهد.

کشف و شهود باطنی و فراسوی عقل: برتری دل بر عقل و راه معرفت شهودی

در دفتر سوم غزلیات شمس، مولانا بارها بر برتری دل بر عقل جزوی تاکید می کند. او عقل را در درک حقایق غیبی و ماورایی ناتوان می داند و معرفت شهودی را راه حقیقی شناخت معرفی می کند. این شهود، از طریق تزکیه نفس، ریاضت های معنوی و گشودن چشم دل حاصل می شود. مولانا معتقد است که دل، دروازه اسرار الهی است و باطن، کلید فهم حقیقت. این رویکرد، هسته اصلی عرفان اسلامی است و مولانا آن را با زبانی شیوا و استعاری در اشعار خود جاری می سازد. «عقل جزوی در ره عشق ای رفیق، چون خر لنگ است و بماند در طریق» (غزل ۱۰۳۴، دفتر سوم، تصحیح فروزانفر).

تجربه های عرفانی و وحدت وجود

غزلیات دفتر سوم، سرشار از توصیف تجربه های عرفانی و حالات وجد و شور مولاناست. این تجربه ها اغلب با مفهوم وحدت وجود در هم تنیده اند؛ دیدگاهی که هستی را یکپارچه و تجلی ذات احدیت می داند و کثرت را ظاهری بیش نمی شمارد. مولانا در این غزل ها، به محو شدن مرزهای میان خالق و مخلوق، هستی و نیستی، و ظاهر و باطن اشاره می کند. این دیدگاه عارفانه، به خواننده کمک می کند تا فراتر از ظاهر دنیا، به باطن و وحدت حقیقی آن بنگرد.

«ما ز بالاییم و بالا می رویم، ما ز دریاییم و دریا می رویم.» این بیت نمادی از تجربه عرفانی وحدت وجود است که روح از اصل خود آمده و به سوی آن باز می گردد، و این حقیقت در بسیاری از غزلیات دفتر سوم تکرار می شود.

انکار ظواهر و دعوت به باطن

یکی از مضامین مکرر در این دفتر، دعوت به عبور از ظواهر و توجه به باطن امور است. مولانا به شدت از کسانی که در قشری گری و ظاهربینی گرفتارند، انتقاد می کند و انسان را به کشف حقایق پنهان و معانی عمیق تر فرامی خواند. او نشان می دهد که زیبایی حقیقی و معرفت واقعی، در عمق نهان است و چشم ظاهر برای دیدن آن کفایت نمی کند. این تاکید بر باطن، از اصول اساسی تفکر عرفانی مولاناست.

شمس تبریزی، نور دیده و روح غزل: حضور پررنگ یا پنهان شمس در غزلیات این دفتر

حضور شمس تبریزی در غزلیات شمس، حضوری همیشگی و عمیق است، چه به صراحت از او نام برده شود و چه در پس پرده استعاره ها و کنایه ها نهفته باشد. در دفتر سوم نیز، شمس به عنوان مراد، مظهر حق و الهام بخش اصلی مولانا ظاهر می شود. او نه تنها یک شخص، بلکه نمادی از نور الهی، عشق ازلی و راهنمای کامل است که وجود مولانا را دگرگون ساخته است. تخلص شمس در بسیاری از غزل ها، مهر تاییدی بر این پیوند روحانی و تاثیر عمیق است.

موسیقی، سماع و رقص عشق: اشارات به سماع به عنوان ابزاری برای رسیدن به حال عرفانی

موسیقی و سماع، از عناصر جدایی ناپذیر در زندگی و شعر مولانا هستند و در دفتر سوم غزلیات شمس نیز نمود بارزی دارند. مولانا سماع را تنها یک رقص یا سرگرمی نمی داند، بلکه آن را ابزاری قدرتمند برای رسیدن به حال عرفانی، رهایی از قید تن و اتصال با روح الهی می شمارد. ضرب آهنگ درونی اشعار، رقص کلمات و هماهنگی قافیه و ردیف، خود تجلی بخش سماع درونی مولاناست. غزل های این دفتر، خواننده را به یک رقص روحانی دعوت می کنند و او را در این سماع کلمات، با خود همراه می سازند.

تحلیل ساختار و زیبایی شناسی ادبی دفتر سوم

غزلیات دفتر سوم شمس نه تنها از نظر مضامین عرفانی عمیق است، بلکه از لحاظ ساختار و زیبایی شناسی ادبی نیز شاهکاری بی بدیل محسوب می شود. مولانا با تسلط کامل بر زبان فارسی و فنون شعری، اثری خلق کرده که هم از نظر معنا و هم از نظر فرم، بی نظیر است.

زبان و بیان شعری: سادگی در عین عمق و کاربرد واژگان و اصطلاحات خاص مولانا

یکی از ویژگی های بارز غزلیات شمس، از جمله دفتر سوم، سادگی در عین عمق است. مولانا قادر است مفاهیم عرفانی بسیار پیچیده را با زبانی نسبتاً ساده و نزدیک به زبان محاوره بیان کند. این سادگی، باعث می شود که پیام های او برای عموم مردم قابل فهم باشد، در حالی که پژوهشگران می توانند لایه های عمیق معنایی را در آن کشف کنند. او از واژگان و اصطلاحات خاص خود بهره می برد و گاهی نیز دست به ابداع واژگان و تعابیر نو می زند که به شعرش اصالت و تازگی می بخشد. «خرقه پوشان را درآ در خانقه، می طلب جوشان را از کوچه و دکه» (غزل ۱۰۵۷، دفتر سوم، تصحیح فروزانفر).

استفاده از ضرب المثل ها و حکایات کوتاه (اگر در این دفتر برجسته باشد)

مولانا در مثنوی معنوی به کرات از حکایات و تمثیلات بهره می برد، اما در غزلیات شمس، استفاده از ضرب المثل ها و حکایات کوتاه یا اشارات به آن ها، بیشتر برای ملموس کردن مفاهیم انتزاعی و نزدیکی به ذهن مخاطب صورت می گیرد. هرچند که در دفتر سوم، برجستگی حکایات به اندازه مثنوی نیست، اما گاهی با یک اشاره کوتاه یا یک مثل عامیانه، معنایی عمیق منتقل می شود. همانند غزل ۱۱۱۷ که مولانا از ضرب المثل «کاسه بزن، کوزه خور» بهره می گیرد تا پیام خود را منتقل کند.

آرایه های ادبی و فنون بلاغی: استعاره های بدیع و تشبیه های خلاقانه

اشعار دفتر سوم غزلیات شمس سرشار از آرایه های ادبی و فنون بلاغی است که به آن ها زیبایی و تاثیرگذاری مضاعف می بخشد. استعاره های بدیع و تشبیه های خلاقانه در جای جای این غزل ها به چشم می خورد. مولانا با استفاده از عناصری مانند خورشید، دریا، پرنده، می و مطرب، مفاهیم عرفانی را به زبانی حسی و ملموس بیان می کند. او به معنای واقعی کلمه، کلمات را به رقص درمی آورد و با ترکیب های نو، تصاویری شگفت انگیز می آفریند.

کنایات، ایهام، تکرار و تناسب

کنایات و ایهام در اشعار مولانا، به ویژه در غزلیات شمس، به وفور یافت می شود و به عمق معنایی شعر می افزاید. این فنون، باعث می شوند که یک واژه یا عبارت، چندین معنی را در ذهن خواننده تداعی کند و به تفکر و تاویل دعوت نماید. تکرار واژگان، عبارات و حتی مصرع ها نیز از دیگر ابزارهای مولانا برای تاکید بر مضامین و ایجاد موسیقی درونی است. همچنین، تناسب میان واژگان و تصاویر، به انسجام و زیبایی کلی غزل ها کمک می کند.

تجلی موسیقی درونی و بیرونی غزل ها (قافیه، ردیف، وزن های خاص)

موسیقی، ستون فقرات غزلیات شمس است و در دفتر سوم نیز به اوج خود می رسد. این موسیقی شامل دو بعد درونی و بیرونی است. موسیقی بیرونی، از طریق وزن های عروضی خاص (به ویژه اوزان رقص گونه و پرشتاب)، قافیه و ردیف های متنوع و گاه تکراری، ایجاد می شود. مولانا در انتخاب ردیف ها بسیار خلاق است و گاه ردیف هایی طولانی و محاوره ای به کار می برد که به شعرش صمیمیت خاصی می بخشد. موسیقی درونی نیز از طریق واج آرایی، جناس و تکرار صداها و کلمات به وجود می آید. این ترکیب هنرمندانه، غزل های مولانا را به یک تجربه شنیداری و حسی بی مانند تبدیل می کند که مخاطب را به وجد و شور می آورد.

نوآوری ها و تفاوت ها: اشاره به غزلیات ملمّع در این دفتر و نقش آن ها

یکی از نوآوری های منحصر به فرد مولانا در غزلیات شمس، سرودن ملمّعات است. ملمّع به غزلی گفته می شود که در آن، ابیات یا حتی مصرع ها به دو یا چند زبان (اغلب فارسی و عربی) سروده شده اند. این ویژگی، در دفتر سوم غزلیات شمس نیز نمونه های درخشانی دارد و نشان دهنده تسلط مولانا بر هر دو زبان و نیز جهان بینی فراگیر اوست. ملمّعات نه تنها به غنای زبانی شعر می افزایند، بلکه از نظر معنایی نیز می توانند لایه های جدیدی از مفهوم را باز کنند. برای مثال، بیت پایانی برخی نسخ از دفتر سوم: «لولاک لما خلقت افلاک، نه چرخ به اختیار عاشق/ بس کن که عنایتش بسنده است برهان و سخن گزار عاشق» که ترکیبی از عربی و فارسی است، خود شاهدی بر این مدعاست.

گشت و گذاری در غزلیات برجسته دفتر سوم (با شرح و تفسیر مختصر)

برای درک عمیق تر از غزلیات دفتر سوم شمس، لازم است نگاهی به چند غزل برجسته از این بخش داشته باشیم. این غزل ها نه تنها نماینده توانایی های شعری مولانا هستند، بلکه مضامین عرفانی مورد بحث را نیز به زیبایی تجسم می بخشند.

غزل ۱۱۱۷: «گفت لبم چون شکر، ارزد گنج گوهر/ آه ندارم گوهر گفت نداری بخر»

این غزل با پرسش و پاسخی دلنشین آغاز می شود که حال و روز عاشق بی چیز را در طلب معشوق نشان می دهد. عاشق می گوید لب معشوق گران بها و چون گنج گوهر است، اما او گوهری ندارد تا آن را بخرد. معشوق در پاسخ، راه را نشان می دهد: «گفت نداری بخر». این بیت به ظاهر ساده، اشاره ای عمیق به قیمت عشق دارد؛ قیمتی که با زر و سیم سنجیده نمی شود، بلکه نیازمند گذشتن از تعلقات دنیوی و فراهم آوردن گوهری از جنس جان و دل است. مولانا با این تشبیه و کنایه، بهای حقیقی عشق و قربانی های لازم در راه آن را به تصویر می کشد.

غزل ۱۰۷۰: «تا ز میخانه و می نام و نشان خواهد بود / سر ما خاک ره پیر مغان خواهد بود»

این غزل با مضمونی از تسلیم و ارادت به پیر و مراد عرفانی آغاز می شود. مولانا در این بیت و ابیات بعدی، تاکید می کند که تا زمانی که عشق و شیدایی (میخانه و می) وجود دارد، سر و جان او فدای راهنمای طریق (پیر مغان) خواهد بود. این ارادت و فنا در وجود مرشد، از اصول مهم عرفان مولوی است. پیر مغان در اینجا، نمادی از شمس تبریزی یا هر راهنمای کاملی است که دست سالک را می گیرد و او را به سرچشمه حقیقت رهنمون می شود. این غزل، تجلی مفهوم تسلیم محض در برابر عشق الهی و راهبران روحانی است.

غزل ۱۲۵۳: «ای خدا و ای فلک و ای زمین، ای جان جان/ بی تو هر ساعت بلاست و با تو هر ساعت امان»

این غزل، تجلی عشق و توحید خالصانه مولاناست. او در این غزل، با خطاب قرار دادن خدا، آسمان و زمین، و روح هستی، به این نکته اشاره می کند که بدون حضور معشوق ازلی، هر لحظه سراسر بلا و دشواری است، اما با او، هر دم آرامش و آسایش است. این غزل، به روشنی نشان دهنده وابستگی کامل مولانا به ذات احدیت و درک عمیق او از حضور الهی در تمام ابعاد هستی است. هر سختی و آسانی، هر غم و شادی، در پرتو این عشق رنگی دیگر می یابد و به سوی معشوق کشیده می شود.

غزل ۱۰۶۱: «گفتم غم تو دارم، گفتا غمت سر آید / گفتم که مهربانی، گفتا که بنده پرور»

این غزل نمونه ای درخشان از غزل های پرسش و پاسخ (محاوره) در دیوان شمس است که شور و حال ویژه ای به شعر می بخشد. مولانا در اینجا گفت وگویی میان خود (عاشق) و معشوق (حق تعالی) را به تصویر می کشد. هر سوال عاشق با پاسخی دلگرم کننده از سوی معشوق روبه رو می شود که به او امید و آرامش می بخشد. این شیوه نگارش، علاوه بر ایجاد زیبایی ادبی، حس صمیمیت و نزدیکی با معشوق را تقویت می کند و نشان می دهد که خداوند چگونه با بندگانش سخن می گوید و آن ها را نوازش می کند. این غزل، تصویرگر یک ارتباط عمیق و دو سویه میان بنده و پروردگار است.

جمع بندی: پیام جاودان دفتر سوم غزلیات شمس

دفتر سوم غزلیات شمس (دفتر سوم) ( نویسنده مولانا جلال الدین محمد بلخی ) نه تنها مجموعه ای از اشعار، بلکه سفری است به عمق جان یک عارف شوریده که در دریای عشق الهی غرق شده است. این دفتر، تجلی بی بدیل مفهوم عشق ازلی و تجلیات آن در بی قراری ها، سوز و گدازها و وصال های عارفانه است. مولانا در این بخش از دیوان کبیر، با زبانی سرشار از استعاره، موسیقی و نوآوری های ادبی، خواننده را به وادی کشف و شهود باطنی می کشاند و برتری دل بر عقل و اهمیت فنا در معشوق را گوشزد می کند.

دفتر سوم غزلیات شمس، با تاکید بر حضور پررنگ شمس تبریزی به عنوان الهام بخش اصلی و نیز جایگاه موسیقی و سماع در رسیدن به حالات عرفانی، تصویری جامع از جهان بینی پرشور مولانا ارائه می دهد. سادگی در عین عمق، کاربرد واژگان بدیع و بهره گیری هنرمندانه از آرایه های ادبی، این دفتر را به اثری ماندگار و تاثیرگذار تبدیل کرده است. مطالعه و تأمل در غزلیات شمس (دفتر سوم) برای هر پژوهشگر ادبیات فارسی، دانشجوی عرفان و هر علاقه مند به شعر، نه تنها یک نیاز علمی، بلکه یک ضرورت روحی است تا بتواند با لایه های عمیق تر وجود خود و رازهای هستی ارتباط برقرار کند و از پیام جاودان عشق و توحید مولانا بهره مند شود.

برای بهره مندی کامل از این شاهکار بی بدیل، توصیه می شود علاوه بر مطالعه این خلاصه تحلیلی، به متن کامل دفتر سوم غزلیات شمس رجوع کرده و با تلاوت و تأمل در ابیات آن، خود را در اقیانوس بی کران شور و حال مولانا غرق سازید. نسخه های معتبر چاپی و همچنین نسخه های صوتی و الکترونیکی موجود، راهگشای این سفر معنوی خواهند بود.