جمله معروفش این بود که «کفن جیب ندارد»

پسر دکتر «مرتضی شیخ» در سالروز درگذشت پدرش که پزشکی نیکوکار و تکیه گاه بیماران محروم بود، از خاطرات کمتر شنیده شده اش درباره انسان دوستی های دکتر شیخ می گوید.

به گزارش وبگردی، روزنامه خراسان نوشت: سخن گفتن و نوشتن درباره پزشکی که 69 سال با عزت تمام در میان مردم زیست و از هیچ تلاشی برای درمان دردهای شان فرو نگذاشت، کار ساده ای نیست. او در تمام سال های زندگانی اش با دل بزرگ و دست های پر عطوفتش، یاری بخش افتادگان بود و شاید همین باعث شد که بعد از این همه سال که از دنیا رفته، همچنان یادش زنده و به نیکی باشد.

دکتر مرتضی شیخ در سال 1286 در تهران به دنیا آمد. پدر وی زرگر بود و پس از آن که به دلایلی دچار مشکل مالی شد، مرتضی ضمن تحصیل به پدر هم کمک می کرد. شاید از همین زمان بود که با مشکلات محرومان آشنا شد و گویی با خود عهد بست تا تمامی توان خود را صرف این قشر کند. 30 بهمن، سالروز درگذشت دکتر شیخ است که به نظر می رسد از مردم مشهد، کسی نیست که نامی از او یا خاطره ای از او نداشته یا نشنیده باشد. به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی سلام با یکی از فرزندان او درباره خاطراتش از پدر گفت وگو می کنیم. همچنین چند بریده خواندنی از کتاب «فریاد در تاکستان» را خواهیم خواند که خاطراتی کوتاه از دکتر شیخ است که اطرافیانش نقل کرده اند.

اولین و آخرین نصیحتش کمک به دیگران بود

مهندس «جاوید شیخ» در ابتدای گفت وگو به خاطره ای از ماه های آخر که به پرستاری پدر مشغول بوده، اشاره می کند و می گوید: «زمانی که من دانشجو بودم، ایشان در بیمارستان فیروزگر بستری بودند و من به پرستاری از پدر مشغول بودم. یک بار که صورت ایشان را شستم و بوسیدم، به من گفتند که تو می دانی که من شرایط اقتصادی خوبی ندارم و تو هم وقت خودت را برای پرستاری از من گذاشتی، فقط می توانم یک نصیحت به تو داشته باشم. بعد به من گفتند که جاوید، من حداکثر چند ماه دیگر زنده هستم و الان که آماده رفتن از دنیا شدم، در پرونده خودم لکه های سیاه کم می بینم. این اتفاق هم فقط به خاطر محبت و وبگردی مردم است که در دلم قرار دارد و تنها توصیه ام به تو این است روزی که می خواهی از دنیا بروی، با این شکل پرواز کن به سمت خدا. به عبارتی، اولین و آخرین نصیحتش به من، کمک به دیگران بود».

روزی که با بچه ها پیشنهاد افزایش ویزیت را به او دادیم

از پسر دکتر شیخ می پرسم که چرا پدرتان کمترین ویزیت را در آن زمان از بیماران دریافت می کرد که می گوید: «احتیاجات مالی بالاخره وجود دارد. ما 13 تا بچه بودیم اما من هیچ وقت ندیدم که بخواهد هزینه ویزیت هایش را زیاد کند. یک بار یکی از برادرهایم به ایشان گفت که با این وضعیت مالی که داریم، بچه ها همه یک خواهشی دارند که شما ویزیت تان را بیشتر کنید. ابتدا سرش را از روی ناراحتی تکان داد و گفت این از من به شما نصیحت که سعی کنید مانند من باشید. بعدش یک جمله خیلی معروفی داشت که همیشه به ما می گفت، این بار هم گفت. آن جمله این بود که بچه ها، کفن جیب ندارد بنابراین سعی کنید وقتی از دنیا می روید، دست و دل تان پر از ایمان، کارهای خیر و دعای خیر مردم باشد».

همه مطب های دکتر شیخ اجاره ای بود

تصاویر موتور دکتر شیخ و مطب او در خیابان سرشور مشهد، هنوز هم موجود است. مهندس جاوید در این باره می گوید: «دکتر شیخ در ابتدای جوانی، دوچرخه داشتند. بعد از آن، صاحب موتور شدند. آخرین موتوری که ایشان داشت و من دقیقا یادم هست، موتور چوپای سفید رنگ بود. بارها پیش می آمد که از ایشان می پرسیدند که شما پزشک هستید، چرا با موتور در شهر رفت وآمد می کنید و خودرو نمی خرید؟ ایشان می گفتند کوچه هایی که من برای سر زدن و ویزیت بیمارانم می روم، با خودرو قابل عبور و مرور نیست. به همین دلیل بود که هیچ گاه ماشین نخرید. البته متاسفانه این موتور و خیلی از کتاب های ایشان که به زبان دیگر مانند فرانسه بود، بعدها گم شد. درباره مطب خیابان سرشور هم باید بگویم که مربوط به دکتر شیخ نبود و ایشان اصلا مطب شخصی نداشتند و همه آن ها اجاره ای بود. اتفاقا من چند وقت پیش، به آن جا رفتم و دیدم خیلی مخروبه شده است. سوال کردم از یکی از مغازه ها که صاحب این خانه کجاست که گفت تهران است».

هر روز از 8 صبح تا 10 شب به 7 مطب می رفت

از مهندس شیخ می خواهم که برنامه های روزانه مرحوم پدرش را برای ما بگوید که این طور پاسخ می دهد: «آن طور که من یادم می آید، شب ها ساعت 10 تا 11 به خانه می آمدند. ابتدا دوش می گرفتند. سپس یک گرامافون داشتند، یک آهنگی می گذاشتند و سپس مشغول به خوردن شام در کنار هر کسی می شدند که بیدار بود. من اواخر عمر پدرم، افتخار داشتم که بیشتر در کنارش باشم و شب ها بیدار بمانم چون کنکور داشتم و باید درس می خواندم. سپس روزنامه را ورق می زدند و تقریبا ساعت یک شب می خوابیدند. صبح ها ساعت 6 بیدار می شدند و از ساعت 8 تا 12 به مطب می رفتند. 12 ظهر به خانه برمی گشتند. کمی استراحت می کردند و سپس تا شب در 4 مطب دیگر، بیمار ویزیت می کردند. مطب میدان شهدا، بعد سرشور، بعد تپل محله، بعد میدان برق و بعد هم نوغان. ساعت 5 یا 6 برمی گشتند خانه و یک ساعت می خوابیدند. دوباره از ساعت 6 تا 10 به مطب دیگری می رفتند. به عبارتی هر روز در 6 یا 7 مطب در جاهای مختلف شهر، بیمار ویزیت می کردند. بعضی اوقات هم تازه از 10 شب، می رفتند عیادت بیمارهای شان و به وضعیت آن ها رسیدگی می کردند. تمام این مطب ها را هر روز می رفتند».

3 برادرم پزشک هستند و من اشتباهی مهندس شدم

از مهندس جاوید شیخ می پرسم که آیا از فرزندان دکتر شیخ، کسی پزشک هم شده که می گوید: «برادر بزرگ من، جراح شدند و دو برادر دیگر یکی دندان پزشک است و دیگری متخصص اطفال». می گویم که بنابراین از پسرها، فقط شما مهندس شدید؟ که می خندد و به نکته جالبی اشاره می کند: «بله، البته من هم یک اشتباه در انتخاب رشته کردم که پزشک نشدم. من می خواستم علوم پایه ثبت نام کنم اما اشتباها کد رشته آمار کامپیوتر را زدم. آن زمان یعنی سال 49، علوم پایه چندین رشته داشت که مشترک بود. از بین آن ها پزشکی، دندان پزشکی و رشته های علوم را می توانستیم انتخاب کنیم که من به اشتباه انتخاب رشته کردم». از پسر دکتر شیخ می پرسم که چرا پدرتان این قدر به پزشکی علاقه داشت؟ او این طور پاسخ می هد: «استنباط من این است که پدرم پزشکی را بستری می دید تا به مردم خدمت کند، برای همین به این شغل علاقه زیادی داشت. برای او نفس خدمت به مردم مهم بود».

دلواپس این نبود که مردم سر نوشابه در صندوق ویزیت می ریزند 

از او درباره ماجرای معروفی می پرسم که بعضی مریض ها به جای انداختن سکه در صندوق ویزیت، سر فلزی نوشابه می انداختند تا همان صدا را بدهد که می گوید: «یک چیزی را بگذارید شهادت بدهم. آن موقع کلاس پنجم دبستان بودم. از مدرسه رفتم مطب پدر. خودم دیدم که یک نفر به جای سکه به عنوان ویزیت، یک در قوطی نوشابه داخل صندوق انداخت. بعد من فضولی کردم و جلوی مریض به او گفتم که بابا، این مریضه به جای سکه در قوطی انداخت. آن زمان نوجوان بودم. همان جا، جلوی مریض اخمی کرد و زد پس کله من. گفت مگر من نمی توانم ببینم که تو نظر می دهی؟ می خواهم بگویم که خودش دقیقا می دانست که وضعیت به چه شکل است اما اصلا دلواپس این قضیه نبود و برایش مهم هم نبود».

گوشه هایی کوتاه از زندگی مردی بزرگ

شاید برای شما پیش آمده باشد که به مطب پزشکی مراجعه کرده باشید اما یا پول نقد بگیرد یا از شما بخواهد پول را کارت به کارت کنید تا لازم نباشد مالیاتی بابت درآمدش بدهد. البته خوشبختانه این رفتار بین تمامی پزشکان رایج نیست و تعداد کمی چنین کاری می کنند. اما برای ما که گاهی با چنین برخوردهایی مواجه می شویم تصور این که روزگاری مردی به نام دکتر شیخ زندگی می کرده که ویزیتی دریافت نمی کرده، حتی خودش با موتور بر بالین مریض حاضر می شده و منزلش هم امید آخر خیلی از بیماران بی نوا بوده، سخت است. اما این مرد افسانه ای روزگاری در شهر ما زیسته و نامش به خاطر اخلاص در عمل، خدمت بی چشمداشت به مردم و خستگی ناپذیری جاودانه شده است. به مناسبت سالروز درگذشت ایشان، چند خاطره کوتاه را که اطرافیانش نقل کرده اند و در کتاب «فریاد در تاکستان» اثر محمد خسروی راد آمده است، با اندکی تغییر و تلخیص می خوانیم.

ماجرای دفن دکتر در حرم

سی ام بهمن ماه هزار و سیصد و پنجاه، دکتر شیخ پس از هفتاد سال زندگی پربرکت، به دیار باقی شتافت. آن روز با شهادت امام رضا(ع) مصادف بود. خانواده و دوستان دکتر، جنازه را تا میدان شهدا تشییع کردند. از آن به بعد اما برنامه تشییع از دست اعضای خانواده و دوستان خارج شد. جمعیت انبوه عزاداران که به طرف حرم مطهر می رفتند و با شنیدن این که جنازه متعلق به دکتر است، به صورت خودجوش جنازه را با خود به سمت حرم بردند. قرار و برنامه این بود که بعد از طواف در حرم، جنازه را به قبرستان (احتمالا خواجه ربیع) ببرند و دفن کنند. اما انگار قسمت چیز دیگری بود. همه چیز دست به دست هم داد تا دکتر را در حرم مطهر دفن کنند.

وقتی دکتر در بستر بود

دکتر بستری بود. حالش خوب نبود. آن شب من به عنوان همراه مریض، کنارش بودم. یک لحظه چشم هایش را باز کرد و به من چشم دوخت و گفت: «من نمی خوام بمیرم!» حس کردم به دلیل خرابی بیش از حد حالش هذیان می گوید؛ گفتم: «عمر دست خداست، ان شاءا… که صد سال دیگه زنده باشین.» او در جواب گفت: «این که می خوام چند صباح دیگر زنده باشم برای بیشتر خوردن خوابیدن نیست. می خوام زنده باشم تا بیشتر خدمت کنم. بیشتر مریض ببینم. دوست دارم زنده باشم و بیشتر کار کنم». دیگر مطمین شدم که هذیان نمی گوید.

مردی که خستگی نمی شناخت

با پسر کوچک دکتر دوست و همسن بودم. از طرفی او پسر عمه ام بود و بعضی از شب ها منزل عمه ام می ماندم. دکتر معمولا دیروقت به خانه برمی گشت. یک شب ساعت 2 نصف شب به خانه آمد، خسته و کوفته. موتورش را گوشه حیاط گذاشت و مستقیم رفت سمت اتاق خودش و خوابید. یک ربع نگذشته بود که در حیاط را زدند. عمه خودش را به در رساند. در را باز کرد. یک خانم و آقا پشت در بودند. بچه مریضشان هم توی بغل پدر بود. مادر لب بازکرد و گفت: «تو رو خدا ببخشین این موقع شب مزاحمتون شدیم. آخه مجبور شدیم … » عمه ام حرفش را قطع کرد و گفت: «شرمنده …دکتر هنوز چند دقیقه ای نیست که آمده و تازه خوابش برده. اگه ممکنه نیم ساعت دیگه تشریف بیارین. گناه داره بنده خدا از صبح زود تا حالا بیرون بوده…» آن ها رفتند. عمه که در را بست از صدای بسته شدن در، دکتر از خواب بیدار شد. رو به همسرش گفت: «کی بود؟» عمه گفت: «شما استراحت کنین؛ ازشون خواهش کردم یک ساعت دیگه بیان تا شما کمی بخوابین»… دکتر با ناراحتی گفت: «خانم خوب من! اگه کسی گرفتار نباشه که نصف شب نمیاد در خونه ما. لابد مجبور بوده که اومده…» دکتر رو کرد به ما و گفت: « یکیتون برین دنبال این بندگان خدا بگین دکتر بیدار شده … برین تا خیلی دور نشدن.» با پسر دکتر شیخ رفتیم توی کوچه و بعد از چند لحظه با آن آقا و خانم برگشتیم.

وقتی پای قولش به دزدها ماند

توی تاریکی مطلق داشت می رفت برای ویزیت یک مریض. در یکی از محلات مشهد دزدها جلوی موتورش را گرفتند و گفتند: «هرچی داری بریز بیرون.» دکتر نگاهی به آن ها انداخت و گفت: «من دکتر شیخ هستم. الان چیز دندونگیری ندارم بدم به شما، الانم باید هرچه زودتر بروم. یک مریض بدحال چشم انتظار منه. اگه بذارین برم فردا می آیم و پول می آورم…!» دزدها جیب ها و کیف دکتر را گشتند. جز کمی آجیل و چند سکه بی ارزش چیز دیگری پیدا نکردند. یکی شان گفت: «خیلی خوب، برو به مریضت برس. اما فکر نکنی ما خریم و باور می کنیم که فردا سر و کله ات این جا پیدا میشه…» دکتر راه افتاد. اما فردا همان موقع رفت جای دزدها. دزدها دوره اش کردند. یکی شان گفت: «عجب جیگری داری دکتر. دیروز مجبور بودی برای دیدن مریض توی این تاریکی این طرف ها آفتابی بشی، امروز دیگه چرا؟!» دکتر گفت: «به خاطر قولی که دادم، اومدم. پول هم با خودم آوردم!» دزدها با تمام پررویی شان کم آورده بودند. سرشان را پایین انداختند و گفتند: «ما از شما چیزی نمی گیریم دکتر! خیلی مردی به خدا!» دکتر خندید و گفت: «این طوری بهتر شد. حالا بگید ببینم حاضرین به جای دزدی، کار کنید و نان بازویتان را بخورید؟»

پایان خبر وبگردی