قیام 15خرداد؛ ریشه انقلاب اسلامی

وبگردی/اصفهان قیام 15خرداد، ریشه انقلاب اسلامی است و همان طور که بحران تنباکو، مقدمه ای برای انقلاب مشروطه بود، 15 خرداد 42 هم مقدمه ای برای انقلاب اسلامی بود، مقدمه ای که از احساس وظیفه دینی و شور ایمانی مردم نشات می گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین محمدباقر مشکاتی، تاریخ پژوه و مدیر موزه حرم حضرت معصومه(س) در گفت وگو با وبگردی و ضمن اشاره به علل و ریشه های قیام 15 خرداد به عنوان خاستگاه انقلاب اسلامی، گفت: اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی، نارضایتی عمومی از دیکتاتوری و  فساد و وابستگی رژیم پهلوی به غرب، زمینه را برای وقوع یک انقلاب مردمی آماده کرده بود. از سوی دیگر تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی که به دنبال حذف تدریجی احکام اسلام از قوانین کشور بود، خشم روحانیون و مردم مذهبی را برانگیخت و جرقه اعتراضات را زد.

او ادامه داد: در این بین امام خمینی(ره) با سخنرانی های روشنگرانه و شجاعانه خود، مردم را علیه رژیم پهلوی بسیج کرد و به آنها انگیزه مبارزه داد، سخنرانی اعتراضی امام در 13 خرداد(عصر عاشورا) باعث دستگیری و انتقال ایشان توسط حکومت در شب 15 خرداد، تعطیلی بازار تهران و اعتراض گسترده مردم در شهرهای تهران، قم، اراک و … شد. این قیام به دستور علم به وحشیانه ترین شکل ممکن سرکوب شد چنانکه هرگز آمار دقیقی از شهدا معلوم نشد. 
 
مشکاتی اضافه کرد: این قیامِ خونین، آثار و برکات زیادی برای نهضت اسلامی داشت و تاثیر فراوانی بر روند شکل گیری مبارزات مردمی و پیروزی انقلاب اسلامی گذاشت؛ با وجود سرکوب ها، قیام 15 خرداد مردم قم نه تنها متوقف نشد، بلکه به نقطه عطفی در نهضت اسلامی امام خمینی تبدیل شد و مبارزات را به سراسر ایران تسری داد، همچنین باعث معرفی رهبری نهضت شد و امام خمینی با سخنرانی های تند و آتشین خود در مخالفت با رژیم پهلوی، به عنوان رهبری برجسته و مقتدر در میان مردم شناخته شد که این امر انسجام و وحدت را در میان مخالفان رژیم افزایش داد و مسیر مبارزه را روشن تر کرد.
 
این تاریخ پژوه، بیداری سیاسی را یکی دیگر از آثار قیام 15 خرداد دانست و گفت: این واقعه مردم ایران را از ظلم و ستم رژیم پهلوی آگاه کرد و ثابت کرد که مردم دیگر حاضر به تحمل دیکتاتوری و وابستگی به بیگانگان نیستند. این بیداری و بصیرت سیاسی، زمینه را برای مبارزات گسترده تر در سال های بعد فراهم کرد؛ همچنین قیام 15خرداد قم، نخستین جرقه های انقلاب اسلامی را رقم زد و به نهضت اسلامی امام خمینی مشروعیت و مقبولیت مردمی بخشید. این رویداد نشان داد که مردم ایران خواهان تغییر هستند و از رهبری امام خمینی حمایت می کنند.

او ادامه داد: قیام پانزده خرداد، اقشار مختلف قم و مردم ایران را از روحانیون و بازاریان تا دانشجویان و کارگران متحد کرد. این همبستگی اجتماعی، قدرت نهضت امام خمینی را افزایش داد و رژیم پهلوی را در انزوای سیاسی قرار داد، همچنین سرکوب خونین قیام 15 خرداد، نفرت مردم از رژیم پهلوی را به شدت افزایش داد و عطش انتقام جویی را در دل آنها شعله ور کرد. این امر، رژیم را در تنگنای بیشتری قرار داد و به تضعیف پایه های قدرت آن منجر شد.

مدیر موزه فاطمی آستان حضرت معصومه(س) با اشاره به فداکاری و جانفشانی مردم قم در قیام 15 خرداد، بیان کرد: این واقعه فرهنگ شهادت را در جامعه ایران ترویج کرد و آمادگی مردم را برای مبارزات سخت تر در آینده افزایش داد؛ از سوی دیگر این قیام نشان داد که  اسلام، جایگاه ویژه ای در قلب مردم ایران دارد و آنها حاضرند برای دفاع از ارزش های دینی خود جانفشانی کنند. این امر، به تقویت باورهای دینی مردم و انسجام جامعه حول محور دین کمک کرد و نقش برجسته روحانیت، به ویژه امام خمینی، در هدایت و رهبری قیام 15 خرداد نیز جایگاه و نفوذ روحانیت را در میان مردم افزایش داد و به تثبیت رهبری امام خمینی در نهضت اسلامی کمک کرد، هم چنین قیام 15 خرداد، به عنوان یک خیزش و کنش دینی، در برابر تلاش های رژیم پهلوی برای ترویج سکولاریسم و غرب زدگی ایستادگی کرد و به حفظ هویت اسلامی جامعه ایران کمک کرد.  

مشکاتی به ابعاد سیاسی مبارزاتی این واقعه نیز اشاره و بیان کرد: پس از قیام 15 خرداد، مبارزات ضد رژیم پهلوی در ابعاد مختلف شدت گرفت؛ اعتراضات و مخالفت های مردمی با این کشتار وحشیانه تنها متوقف نشد، بلکه به نقطه عطفی در نهضت اسلامی امام خمینی تبدیل شد و مبارزات را به سراسر ایران گسترش داد؛ امام خمینی به عنوان پیشوایی دینی و عالمی مجاهد و مبارز محبوبیت بیشتر یافت و هییت های مذهبی، جنبش ها و گروه های سیاسی و مبارزاتی و مجامع حوزوی متشکل از علمای مبارز و انقلابی از جمله “جامعه مدرسین حوزه علمیه قم” تشکیل شد که در به ثمر نشستن این قیام و پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسیار موثری داشتند. در مجموع، می توان گفت که حادثه 15خرداد 1342، نقطه عطفی در تاریخ ایران و نهضت امام خمینی بود که تاثیرات عمیقی بر روند انقلاب اسلامی ایران گذاشت.

پایان خبر وبگردی